Getty Images.

ADHD: hoe herken je het én wat doe je eraan?

Dagelijks komt zo’n klein miljoen Vlamingen op de een of andere manier met ADHD in aanraking, en toch doen nog veel fabels en vooroordelen de ronde. De hoogste tijd om die de wereld uit te helpen: wat is ADHD precies? Hoe herken je het? En wat als je kind eraan lijdt?

Onwetendheid

In Vlaanderen lijdt ongeveer 6,5 procent van de kinderen aan ADHD. Ook 3,4 procent van de volwassenen (208.657 personen) kreeg dezelfde diagnose. Toch wordt er – vooral door de onduidelijke oorzaak en de moeilijk af te bakenen symptomen van de stoornis – vaak nog lacherig of onwetend gedaan over ADHD.

Elk kind dat een beetje druk doet, wordt al snel bestempeld: ‘hij zal wel ADHD hebben’. Een vooroordeel dat absoluut geen recht doet aan de situatie waarin elk kind dat aan ADHD lijdt – maar ook elke ouder, leerkracht of begeleider die ermee te maken krijgt – zit. Daarom hier een kort overzicht van wat leven met ADHD zoal inhoudt.

1. ADHD: Wat is het?

ADHD is de afkorting voor ‘Attention Deficit/Hyperactivity Disorder’, of in het Nederlands, een aandachtsstoornis met hyperactiviteit. Het is een neurobiologische stoornis die veroorzaakt wordt door het feit dat er iets in de hersenen niet gaat zoals het hoort. Daardoor vertoont je kind gedrag dat ‘buiten de normale norm’ valt.

Concentratiestoornis

Zoals de naam zelf al zegt, kampen kinderen die lijden aan ADHD met een tekort aan concentratie: doordat hun hersenen het erg moeilijk hebben om alle prikkels (geluid, bewegingen, emoties, informatie) die ze binnen krijgen ook op te pikken en te verwerken, kunnen ze hun aandacht nogal moeilijk voor lange tijd bij één taak of één activiteit houden. Daardoor presteren ze op school vaak ondermaats – of toch zeker onder hun eigen niveau.

Impulsief

Daarnaast zijn kinderen met ADHD vaak erg impulsief: ze handelen zonder eerst na te denken of zonder in te schatten wat de gevolgen van hun gedrag zouden kunnen zijn, waardoor ze onterecht soms als ‘moeilijke kinderen’ worden bestempeld. Het is echter nooit de bedoeling van kinderen met ADHD om hun omgeving met hun impulsieve acties te kwetsen. Tot slot zijn kinderen met ADHD vaak ook erg beweeglijk of hyperactief: ze zijn motorisch veel ‘drukker’ dan het gemiddelde kind van hun leeftijd.

2. Drie types ADHD

Aan de hand van die verschillende kenmerken zijn er 3 types ADHD te onderscheiden:

Type 1: aandachtsproblemen 

Dit type heeft alleen aandachtsproblemen zonder de hyperactiviteit en de impulsiviteit. Dit type wordt dan ook weleens ADD genoemd, en wordt vaak minder snel herkend dan de andere twee, omdat de meest opvallende kenmerken (zoals de beweeglijkheid) ontbreken.

Deze kinderen vallen vooral op door:

  • hun dromerige gedrag en hun afwezigheid
  • hun moeite om aan grotere taken te beginnen en ze af te ronden
  • het vergeten van spullen die ze door de dag wel nodig hebben
  • moeilijk dingen kunnen plannen of zichzelf organiseren
  • de moeite die ze hebben om zich diep in een taak of spel in te leven
  • het snel afgeleid zijn door prikkels van buitenaf

Type 2: hyperactiviteit

Dit type heeft enkel last van de impulsiviteit en de hyperactiviteit (de beweeglijkheid), zonder het aandachtsprobleem. Dit type komt niet zo vaak voor, en wordt vooral herkend bij kinderen onder de 7 jaar. Vermoed wordt dat dit type zich naarmate het ouder worden toch nog ontwikkelt naar het laatste subtype.

Deze kinderen vallen vooral op doordat:

  • ze voortdurend in beweging zijn (ze kunnen letterlijk niet stilzitten)
  • ze voortdurend opstaan van hun stoel (zelfs als ze met iets bezig zijn)
  • ze snel in raken conflict met anderen, vooral omdat ze erg plots kunnen reageren. Zo worden ze voor anderen heel onvoorspelbaar: ze pakken bijvoorbeeld iets af of geven een ander kind een dreun nog voor ze het zelf goed en wel beseffen
  • ze een grote mate van motorische activiteit vertonen: dit zijn de ‘drukke kinderen’ die weleens als ‘hyperkinetisch’ omschreven worden

Type 3: combinatie 

Deze kinderen hebben een combinatie van de eerste twee types: ze hebben moeite om zich te concentreren, maar ondervinden ook last van impulsiviteit en hyperactiviteit. Dit type komt het vaakst voor.

3. Wanneer wordt ‘druk gedrag’ ADHD?

Omdat de hoofdsymptomen van ADHD – druk en onoplettend gedrag – bij zowat alle kinderen in bepaalde situaties (denk: een spannende verjaardag of een uitje met vrienden naar de speeltuin) weleens zullen voorvallen, is het opsporen van de stoornis soms geen sinecure.

Hoe weet je nu of het gedrag van je kind toch weleens een stoornis zou kunnen zijn? Hou hier rekening mee:

  • In het geval van een stoornis moeten er al klachten optreden vóór de leeftijd van 7 jaar. Is dat niet het geval, dan is het waarschijnlijk een fase of iets wat te maken heeft met de context. De eerste symptomen worden meestal door ouders gespot als hun kind drie à vier jaar is.
  • De klachten van onoplettendheid en impulsiviteit moeten minstens 6 maanden aanhouden.
  • Het problematische gedrag moet optreden in meerder situaties en contexten: zowel op school, als bij vrienden, als in de familie en binnen het gezin.
  • De klachten moeten het ‘normale functioneren’ van je kind ernstig belemmeren. Denk aan: school, huiswerk maken, omgang met vriendjes, relaties met leerkrachten en opvoeders, …

Tests?

Voor het opsporen van ADHD bestaan er helaas nog steeds geen sluitende tests. Wie op basis van de eerste symptomen dan ook het vermoeden heeft dat zijn kind weleens aan ADHD zou kunnen lijden, schakelt dan ook best een team van experts en specialisten in. Die zullen zowel de naaste omgeving (ouders, leerkrachten, zorgfiguren) als het kind zelf bevragen en die analyse aanvullen met verschillende psychologische, psychomotorische, IQ- en aandachtstests.

Toch een eerste indicatie nodig? Dan raak je vast een hele stap verder met het volgende lijstje van symptomen per leeftijd.

4. ADHD opsporen: de symptomen per leeftijd

Natuurlijk hangen de symptomen waaraan je ADHD bij je kind kan herkennen ook erg af van de leeftijdsfase waarin het zich bevindt. Een kort overzicht per categorie:

Symptomen op kleuterleeftijd

  • je kleuter kan zich moeilijk verdiepen in een spel en is snel afgeleid
  • hij heeft vaak conflicten met andere kleuters en gedraagt zich ’tegendraads’
  • je kind rent vaak rond of klautert overal op
  • je kleuter heeft veel moeite om rustig te spelen en meestal ook om voor het slapengaan kalm te worden
  • je kind is (ook in de klas) snel afgeleid door prikkels van buitenaf, en wisselt verschillende ‘speeltaken’ snel met elkaar af

Omdat een kind op deze leeftijd natuurlijk nog wel volop in ontwikkeling is, is het moeilijk om in te schatten of het hier al echt om een blijvend probleem gaat, of eerder om een fase.

Symptomen bij lagereschoolkinderen

  • je kind vertoont grote motorische onrust: kan moeilijk blijven zitten, en is ook bij huiswerk erg snel afgeleid
  • je kind is erg impulsief, praat honderduit en laat mensen moeilijk uitspreken
  • door de onrust en impulsiviteit vertoont het in de klas vaak storend gedrag
  • eerste symptomen van leer- en gedragsstoornissen treden op
  • ook de secundaire kenmerken van ADHD als een laag zelfbeeld, sociale uitsluiting, moeten zittenblijven en verstoorde gezinsrelaties worden duidelijk
  • je kind lijkt moeilijk te kunnen luisteren
  • je kind maakt taken en karweitjes niet af
  • je kind is altijd in de weer, geeft de voorkeur aan wilde of onstuimige activiteiten
  • je kind heeft moeite met z’n beurt af te wachten

Symptomen bij adolescenten 

  • adolescenten worden over het algemeen rustiger, maar blijven weinig geconcentreerd
  • problemen om zichzelf goed te organiseren of om te plannen komen op de voorgrond
  • onder invloed van de eerste puberteit worden gedragsproblemen als opstandigheid en tegendraadsheid groter
  • vermijden van langdurige mentale inspanning
  • is vergeetachtig bij dagelijkse bezigheden
  • raakt vaak dingen kwijt (denk aan schoolboeken, gsm, agenda, …)

5. Help, ADHD: wat doe je eraan?

Eenmaal je kind dan toch gediagnosticeerd werd met ADHD, wat zijn dan de opties om deze stoornis tegen te gaan? Methodes om de stoornis ‘op te lossen’ zijn er jammer genoeg nog niet. Dat komt vooral omdat ook over de oorzaak van ADHD tot nog toe weinig geweten is: het enige dat onderzoekers wél weten is dat erfelijkheid een grote rol speelt, en dat ook bepaalde factoren tijdens de zwangerschap zoals roken en bepaalde eetgewoontes waarschijnlijk van invloed zijn.

Daardoor is het, voor al wie met ADHD in aanraking komt, belangrijk om beter met de stoornis om te leren omgaan, zodat de meest storende factoren alvast getemperd kunnen worden. Er drie methodes die kinderen – en volwassenen – met ADHD daarbij kunnen helpen:

  • Psycho-educatie: deze stroming vertrekt vanuit het idee dat iemand met ADHD altijd een blijvende kwetsbaarheid zal hebben, en dat het er voor elk individu op aankomt inzicht te krijgen in zijn patronen en valkuilen.

Hoe? Aanvaarden dat je hersenen nu eenmaal iets anders werken en dat proberen in te      passen in je dagelijkse structuur en routine, is de eerste stap.

  • Therapie: eenmaal die stap gezet is, kun je als gezin – samen met professionele begeleiders – op zoek gaan naar alternatieve gedragspatronen om de oude valkuilen te doorbreken. Je kind kan zich moeilijk concentreren en staat snel op van zijn of haar stoel bij aanvang van een mentaal inspannende taak? Zoek dan naar een manier om de motorische activiteit te vervangen door iets waarbij het wél aan een stuk kan blijven doorwerken óf integreer beweging net wat meer in zijn of haar dagelijkse routine, zodat ook de concentratie op andere momenten hoger ligt. Onderzoek wijst namelijk uit dat beweging kinderen met ADHD aanzienlijk kan helpen.
  • Medicatie: de laatste en meteen ook meest efficiënte methode om de symptomen van ADHD te temperen echter, is met behulp van medicatie. Zo’n zeventig tot tachtig procent van de ADHD’ers blijkt hiermee goed geholpen. De meest courante vorm van medicatie hier is Rilatine. Let wel: medicijnen lossen niet alles op. Leren omgaan met de stoornis is minstens zo belangrijk voor een goed effect op lange termijn.

Wat je als ouder of leerkracht kan doen om je kind met ADHD te helpen? Dat lees je hier!

Op zoek naar meer info over ADHD, een goede therapeutische begeleiding of naar opleidingen en workshops die het voor jou als ouder makkelijker kunnen maken? Neem dan zeker eens een kijkje op de website van Centrum Zitstil, een organisatie die ouders van kinderen met ADHD en jongeren en (jong)volwassenen met ADHD ondersteunt en begeleidt. 

Meer lezen:

Volg ons op FacebookInstagramPinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!

Partner Content

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."