S.O.S. pesten: deze impact heeft het op je kind

Door hanne vlogaert

05 feb 2021

Sinds vrijdag loopt in ons land de Week tegen Pesten weer: een initiatief dat kinderen, maar ook volwassenen, duidelijk wil maken dat pesten echt niet kan. Ondanks steeds meer kennis over de impact én aanpak van pesten; worden nog steeds veel kinderen slachtoffer. Welke gevolgen dat voor hen kan hebben? Wel een aantal.

Wanneer spreek je van pesten?

Pesten zou je kunnen omschrijven als vijandig of schadelijk gedrag van een dader (de pester) naar een slachtoffer, met als voornaamste doel om die laatste écht te kwetsen. Terwijl onschuldige plagerijtjes meestal voortkomen uit vriendschap of ‘elkaar graag hebben’, viseert een pester zijn slachtoffer net om – lichamelijk of fysiek – pijn te doen: hij probeert z’n slachtoffer te kleineren, om zelf z’n positie in de groep wat sterker te maken. Jammer genoeg lukt dat meestal ook.

Bij pesten staan deze drie kenmerken meestal centraal:

Pesten gebeurt bewust: achter het meeste pestgedrag zit een doel, nl. frustraties botvieren of zelf een trapje hoger op de sociale ladder klimmen.
Pesten gebeurt structureel: het blijft dus niet bij een of twee keer en meestal kiezen pesters doelbewust hetzelfde slachtoffer. Iemand die zich moeilijk kan verweren – omdat hij of zij wat meer verlegen is bijvoorbeeld – of iemand waarvan ze geloven dat die geen hulp zal gaan zoeken.
Er is sprake van een machtsverschil: de pester voelt zich machtiger dan de gepeste en gebruikt die positie om nog verder op de sociale ladder te klimmen.

Verschillende vormen van pesten

De vorm van pesten waar we ons vaak het meest bij kunnen voorstellen, is kinderen die consequent uitgesloten worden of die vaak het slachtoffer zijn van verbaal geweld: er wordt over hen geroddeld, met hen gelachten, ze horen niet bij de groep en in het ergste geval worden er zelfs een paar spullen van hen gestolen of afgenomen.

Naast die vooral verbaal en sociaal gerichte vorm van pesten, zijn er nog tal van andere soorten. Sinds de komst van het internet, de smartphone en sociale media nog meer dan een paar jaar geleden trouwens.

Verschillende vormen van pestgedrag:

Verbaal pesten: kinderen krijgen kwetsende ‘scheldnamen‘ en pijnlijke opmerkingen, ze worden uitgescholden en in het ergste geval zelfs bedreigd.
Fysiek pesten: slaan, schoppen, duwen. Deze vorm van pesten kan het makkelijkst opgemerkt worden, omdat ze fysieke tekenen zoals blauwe plekken, schrammen, etc. kan achterlaten
Materieel pesten: materiaal of lunch verdwijnt zomaar uit boekentas of bank, er worden spullen kapotgemaakt.
Sociaal en relationeel pesten: kinderen worden consequent uitgesloten, ze zijn niet ‘cool’ genoeg om bij de groep te horen, er wordt over hen geroddeld of zelfs onwaarheden verteld.
Cyberpesten: kinderen worden online door de mangel gehaald, er worden haatpagina’s of WhatsApp-groepen over hen opgericht of ze krijgen consequent haatberichten van andere mensen. Omdat de mogelijkheden van het world wide web zo groot zijn, zijn die van het cyberpesten dat helaas ook.

Nog meer voorbeelden van cyberpesten:

Er wordt een webpagina of blog opgericht waarop de pester zich voordoet als de gepeste en er leugens over hem of haar verspreidt.
Online is het erg gemakkelijk om iemands identiteit te gebruiken voor andere dingen: zo kan het facebookprofiel van de gepeste gehackt worden, of kan er een nieuw profiel worden opgericht om naam van de gepeste berichten en video’s te verspreiden.
Ook kunnen er onder valse voorwendsels kwetsende of compromitterende foto’s of videomateriaal van de gepeste vergaard worden, om het daarna publiekelijk te verspreiden via een website of via een app.

Pesten: welke impact heeft het op een kind?

Hoewel pesten een enorm complex groepsproces is dat zich afspeelt onder kinderen, onderling, is het toch erg belangrijk het pestgedrag op te merken en als school of volwassenen in te grijpen. Gepest worden kan immers grote gevolgen hebben op de mentale gezondheid van je kind en op de ontwikkeling van diens persoonlijkheid.

Afhankelijk van hoe gevoelig je kind en hoe straf de pesterijen kunnen de gevolgen van pestgedrag 40 jaar na datum nog zichtbaar zijn, zo blijkt uit een opmerkelijk Brits onderzoek van enkele jaren geleden. Welke schade je kind zoal precies kan oplopen? Een paar zaken op een rij.

GEVOLGEN OP KORTE TERMIJN:

Je kind wordt erg somber, teruggetrokken en ongelukkig. Kinderen die eerst eerder extravert en spontaan waren, kunnen in hun schulp kruipen tot ze introverte vrij verlegen kinderen worden.
Pesten kan zorgen voor veranderingen in karakter: bijvoorbeeld een vrolijk kind dat plots erg teruggetrokken of stil wordt.
Het concentratievermogen van je kind gaat achteruit: niet alleen omdat je kind ongelukkig is, maar ook omdat het voortdurend bezig is om zijn omgeving te scannen. Om iedere hoek kan immers gevaar loeren; en basisveiligheid gaat nu eenmaal voor op onze aandacht en interesse om nieuwe dingen te leren. Je kind zal zich er éérst van moeten vergewissen dat er geen gevaar schuilt, vooraleer hij ruimte kan vrijmaken om op te letten in de klas.
Daardoor kunnen schoolresultaten erop achteruitgaan of kan je kind plots veel minder gemotiveerd zijn om nog voor school te werken

GEVOLGEN OP IETS LANGERE TERMIJN:

Niet alleen kunnen kinderen erg grote emotionele of fysieke schade oplopen door pestgedrag:

het zelfvertrouwen van kinderen kan een ernstige deuk krijgen;
ze kunnen zich erg eenzaam gaan voelen;
depressieve klachten ontwikkelen;
een ernstig minderwaardigheidscomplex oplopen en een verlaagd zelfbeeld ontwikkelen
zich terugtrekken uit sociaal contact
het gevoel krijgen niet goed genoeg te zijn om vrienden te maken, waardoor ook contact leggen in hun latere leven moeilijker kan verlopen
of angsten en foute overtuigingen ontwikkelen die hen het later moeilijk zullen maken

Daarnaast kan pesten kan ook een impact hebben op hoe de persoonlijkheid van een kind zich verder ontwikkelt. Karlien Demol en Isabel ten Bokkel, twee doctoraatsstudenten aan de K.U. Leuven die onderzoek doen naar ‘pesten op school’:

“Voor kinderen die langdurig gepest worden, of bij wie één pestactie een extreem grote indruk heeft nagelaten, kan pesten werken als een traumatische ervaring, die ervoor kan zorgen dat ze veel gebeurtenissen in hun latere leven nog steeds gaan lezen in het licht van die ingesleten pestervaring.”
“Door een soort van automatische stress-respons kunnen deze kinderen zich sneller dan normaal aangevallen voelen, zelfs in situaties die helemaal niet zo bedreigend zijn, en kan hun systeem dichtklappen als een gevolg daarvan. Een kind dat een open en spontaan karakter had voor het pesten, zou zo kunnen uitgroeien tot iemand die helemaal niet meer spontaan kan zijn en nog maar moeilijk contact kan leggen of vrienden kan maken.”

GEVOLGEN OP LATERE LEEFTIJD

En alsof dat allemaal nog niet genoeg was, kunnen de gevolgen van pesten zich ook jaren later – wanneer de kinderen al lang volwassen zijn – nog laten merken:

Door de traumatische ervaringen met anderen en met sociale processen, kunnen gepeste kinderen een rem ervaren op hun sociale ontwikkeling: ze zullen minder vaak in interactie durven treden met andere mensen, en leren daardoor die sociale skills ook niet ten volle te ontwikkelen. Op lange termijn zorgt dat vaak voor moeilijkere relaties in hun latere leven en voor eenzaamheid
Een pestsituatie is een zéér stressvolle situatie, die vaak lang aanhoudt. En als er een ding duidelijk is, dan is het wel dat stress nooit goed is, en al zeker niet op jonge leeftijd. Doordat het systeem van gepeste kinderen pertinent in een soort van ‘alarmfase rood’ staat, kunnen ze maar moeilijk ontspannen. Daardoor raken hun reserves uitgeput en raken ze in het slechtste geval ook ontregeld wat hun stressregulatie betreft. Zeker als ze door de volwassenen rondom hen niet uit de situatie geholpen worden: kinderen leren dan niet hoe stress-reducerend het kan zijn om troost te zoeken bij anderen en dat contact met anderen hen effectief kan helpen in het oplossen van problemen
Door die voortdurende stress en een disfunctionele situatie, lopen gepeste kinderen ook meer risico om in hun latere leven allerlei psychische klachten te ontwikkelen: gaande van depressieve gevoelens tot een burn-out of zelfs een ernstig psychiatrisch probleem
Omdat stress ook op het lichaam slaat, maken deze kinderen als volwassene ook meer kans om een ernstige ziekte of andere fysieke kwaaltjes te ontwikkelen
en hebben ze vaker financiële en sociale problemen (bv. een laag inkomen, werkloosheid, etc.

Wat je als ouder kunt doen om het niet zover te laten komen? Dat lees je hier: ‘Pesten bij kinderen: zo herken je het en dit kun je als ouder doen’.

Meer lezen over pesten bij kinderen:

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!