Geboortetrauma: waarom élke geboorte voor een baby best traumatisch is
Geboren worden is een van de meest intense ervaringen uit een mensenleven. Als baby vecht je jezelf er immers letterlijk een weg naar buiten. Waarom geboren worden best traumatisch is voor je baby? En hoe je de overgang van ‘warme baarmoeder’ naar kille buitenwereld voor je baby wat zachter maakt? Een paar dingen op een rij.
Waarom élke geboorte traumatisch is
Laura Mignolet, psychologe gespecialiseerd in pre-, peri- en postnatale ondersteuning: “Eigenlijk kan je elke geboorte beschouwen als een trauma. Niet alleen moet een baby zich door een erg nauwe doorgang letterlijk een weg naar het licht vechten, hij wordt vanuit een heel veilige, warme en donkere plek ook nog eens abrupt in een koude wereld met veel beweging, veel licht en lawaai geworpen. Die overgang is voor een baby heel intens, om niet te zeggen traumatisch dus. Bovendien maakt het lichaam van een mama tijdens de arbeid erg veel stresshormoon aan: dat zorgt er immers voor dat de weeën op gang komen. Via de navelstreng komt dat stresshormoon ook in het bloed van de baby terecht, wat het trauma nog groter maakt.”
Geboortetrauma: info vanaf de bevruchting
Geboren worden is dus een van de heftigste gebeurtenissen die je als mens ooit zal meemaken. Toch herinner je je daar later als volwassene nog maar weinig van, althans dat denken we. Want stiekem blijft er onderhuids van dat hele trauma, en ook van alle info die je als baby doorkrijgt tijdens de zwangerschap, veel meer overeind dan je wel denkt.
Laura: “Tot midden in de jaren 90 nam de wetenschap aan dat baby’s nog relatief onvolmaakte wezentjes zijn die van hun allereerste ervaringen niet zoveel meekrijgen, maar eigenlijk is niets minder waar. Recente wetenschappelijke inzichten tonen aan dat alles wat er zich in de eerste 1001 levensdagen van een kind afspeelt, net een heel grote impact heeft op hoe die persoon zich in zijn latere leven zal voelen en op hoe die zich verder kan ontwikkelen.”
Die impact begint al vanaf de conceptie: “Al vanaf het ultieme verwekkingsmoment begint de uitwisseling van emotionele en fysieke informatie tussen jou en je baby. Hoe mama’s zich tijdens de zwangerschap voelen en vooral ook hoe ze zich naar hun baby toe verhouden heeft een enorm effect op hoe het kind zich later zal voelen. Als een mama tijdens haar zwangerschap bijvoorbeeld met een depressie te maken krijgt, vaak in het gezelschap van een depressieve papa is, ten prooi valt aan partnergeweld of aan drank- en drugsmisbruik, dan zal dat de ontwikkeling van haar kind stevig beïnvloeden.
Wat echter nog de grootste negatieve ‘imprint’ achterlaat bij een baby, is wanneer de zwangerschap onverwacht is of de mama het kindje eigenlijk liever niet zou krijgen. Als een mama zich lange tijd niet blij voelt met de baby in haar buik, dan geeft ze die informatie ook door aan haar baby zelf. Dat kan bij de baby, die zich daar uiteraard niet bewust van is, in een later stadium voor grote gevoelens van minderwaardigheid en eenzaamheid zorgen. Heel vaak zal zo’n baby ook in zijn latere leven nog worstelen met het gevoel alleen te zijn, ongewenst te zijn of er niet bij te horen, ook al beseffen we dan vaak niet waar deze gevoelens vandaan komen.
“Als een mama tijdens de zwangerschap nog niet overtuigd is of ze het kind wel wil of als een mama eigenlijk ongewenst zwanger is, dan kan dat diepe sporen nalaten bij de baby”
Baby’s slaan de emotionele info die ze tijdens de zwangerschap van hun moeder krijgen, immers op in hun biologische systeem. Omdat dat systeem op dat moment meestal bezig is zijn allereerste en meest fundamentele grondstenen te leggen, gaat die emotionele info heel diepe wortels leggen. Dat maakt dat het later vaak heel veel aandacht en intensief emotioneel werk zal vragen om deze diepe gevoelens van ‘ongewenst’ zijn er nog uit te krijgen.”
Geboren worden: een levenslange herinnering
Ook de geboorte zelf laat, omwille van de intensiteit van de gebeurtenis, een levenslange indruk achter in het emotionele en fysieke systeem van je baby.
Laura: “Omdat een baby nog niet over het cognitieve denkvermogen beschikt om herinneringen op te slaan en ook nog geen talig vermogen heeft om woorden te geven aan de intense dingen die hij zo vroeg in zijn leven ervaart, gaat hij die indrukken fysiek opslaan. Hoe je baby de geboorte ervaart en hoe traumatisch die precies op hem overkomt, wordt opgeslaan in zijn spieren, zijn weefsel en in al zijn andere cellen.”
Daardoor kan je geboren worden ook wel beschouwen als een ervaring die we levenslang met ons meedragen en waarvan de sporen zich heel letterlijk in ons lichaam opstapelen. De meeste mensen zijn zich niet van deze ‘sporen’ bewust, maar toch kunnen ze heel wat hinder veroorzaken.
Laura: “In de meeste gevallen gaat het gewoon om onbewuste knopen die bepaalde gevoelens of neigingen in onszelf doen ontstaan, wat dan weer maakt dat we ons tot een persoon met bepaalde eigenschappen of gedragingen ontwikkelen.”
In uitzonderlijke gevallen kunnen de sporen wel ‘zichtbaarder worden: “Zo had ik mijn praktijk bijvoorbeeld ooit een kind dat ’s nachts vaak wakker werd omdat hij het gevoel had dat hij aan het stikken was. Maar puur medisch gezien was er niks aan de hand: het kind kreeg perfect lucht zoals dat normaal gaat. Na wat therapeutisch werk bleek dat het kind ter wereld was gekomen met de navelstreng rond zijn nek. Iets dat hij zelf natuurlijk niet meer wist, maar zijn lichaam duidelijk nog wel.”
Geboortesporen uitwissen: aan de slag met trauma
Aan de slag gaan met de fysieke en emotionele sporen die een geboorte achterlaat kan belangrijk zijn, omdat ‘herinneringen’ waar we geen aandacht aan besteden met ons gaan meegroeien: “Baby’s bij wie de geboorte heel moeizaam verliep, waar er echt veel manipulatie of trek- en sleurwerk met de vacuümpomp nodig was of die meteen na de geboorte bij de mama worden weggehaald om in de couveuse te liggen, ondervinden daar achteraf meestal nog net iets meer hinder van dan baby’s bij wie de geboorte wel normaal verliep. Deze, maar zeker ook kleinere trauma’s, kunnen zich fysiek vastzetten op de gewrichten, de spieren en eigenlijk op de hele lichamelijke constructie van je baby.
“Trauma’s die we tijdens onze geboorte oplopen, kunnen zich fysiek vastzetten in onze spieren en gewrichten. Als je er niet vroeg genoeg mee aan de slag gaat, groeien die trauma’s met een kind mee”
Zo kan de ruggenwervel van je baby bijvoorbeeld een paar graden ‘uit de haak’ zitten of kunnen er bepaalde blokkades in de spier- of energiebanen zitten. Wie daar goed weg mee weet, is een osteopaat die gespecialiseerd is in baby’s en in pre- en postnatale begeleiding. Een osteopaat voelt die blokkades en obstructies vaak aan en slaagt er door middel van manipulatie vaak vroegtijdig in knopen weer los te maken. Dat is goed, want hoe vroeger je erbij bent hoe beter uiteraard. Bij kinderen aan wiens fysieke trauma er niet onmiddellijk gewerkt wordt, groeien de sporen ervan immers met hen mee. Dat worden later dan vaak volwassenen die enorm veel last hebben van stress-gerelateerde lichamelijke kwalen of van rugpijn of gewrichtspijn en dergelijke.”
Geboortetrauma: zo maak je je baby het zo makkelijk mogelijk
Nog beter dan genezen, is het natuurlijk om geboortetrauma zoveel mogelijk te voorkomen. Al zal je daar natuurlijk nooit volledig in slagen: geboren worden is en blijft een enorm intense en onvoorspelbare ervaring waarbij je baby nu eenmaal verplicht is om vanuit een heerlijk warme cocon de buitenwereld in te komen. Wat je voor je baby wel kan doen, is die overgang zo zacht en zo aangenaam mogelijk maken. Hoe dan?
Laura: “Door op voorhand al een geboorteplan op te stellen. Een bevalling is een intense en chaotische gebeurtenis waarin je als mama veel controle moet loslaten. Dat op zich zorgt al voor veel stress en spanning. Om die stress en spanning – die je onvermijdelijk ook aan je baby doorgeeft – zo veel mogelijk weg te nemen, is het goed om op voorhand al zo goed mogelijk in kaart te hebben hoe je wil dat je bevalling idealiter verloopt. Wie wil je bij je hebben? Hoe wil je dat er met je gecommuniceerd wordt? Wat als een keizersnede zich opdringt?
Dat alles op voorhand vast hebben liggen in een geboortewens, geeft je als mama rust. Daardoor kan je tijdens de bevalling meer ontspannen. Wat je ook kan doen om het je baby zo makkelijk mogelijk te maken, is proberen de toevoer van het gelukshormoon oxytocine tijdens de bevalling zoveel mogelijk te stimuleren. Het hormoon dat zorgt voor een warm en veilig gevoel, komt tijdens de bevalling sowieso vrij, maar mama’s die zichzelf op voorhand aangeleerd hebben te vertrouwen op de kracht van hun eigen lichaam om de bevalling tot een goed einde te brengen en die zich heel open en positief naar die bevalling toe verhouden, hebben wel een streepje voor.
Nog opties om de ‘pijn’ van het geboren worden voor je baby te verzachten: “Neem je baby onmiddellijk na zijn geboorte bij jou en leg hem met zijn hele lijfje op jou blote huid. Ook die skin-op-skin geeft de oxytocineflow een boost en zorgt ervoor dat je baby zich onmiddellijk heel warm, geborgen en veilig voelt. Bijna net zo veilig als in de donkere, warme baarmoeder.” Om die donkere, warme omgeving dan weer zoveel mogelijk na te bootsen, kan je als mama vragen om de ruimte waarin je bevalt een beetje te verduisteren, om rustgevende muziek op te zetten of om onder water te bevallen bijvoorbeeld. Ook dan zal je baby de overgang nog als abrupt ervaren, maar zachter dan dat kan het niet.”
Meer lezen over zwangerschap, bevallen en geboorte:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!