School in de kijker: hoe werkt een ervaringsgerichte school?
Heb jij een peutertje dat volgend schooljaar 2,5 jaar wordt? Dan sta je voor een grote stap en een al even grote keuze: een kleuterschool voor je instappertje. Welke scholen bestaan er allemaal, hoe werken ze, waar leggen ze hun accenten en vooral, hoe erg verschillen ze van elkaar? Wij zetten elke week een andere soort school in de kijker. We gaan in gesprek met een kenner en laten ouders aan het woord over hun ervaringen. Deze week: de ervaringsgerichte school.
Hoe werkt een ervaringsgerichte school?
Die vraag stelden we aan Jürgen Lones, coördinator van Fopem, de Federatie van Onafhankelijke Pluralistische Emancipatorische Methodescholen. De koepel telt 26 scholen die werden opgericht door groepen van ouders, leerkrachten en/of organisaties met een welomschreven pedagogisch profiel. Het gaat dan om Freinetscholen, ervaringsgerichte scholen en buurtscholen. Jürgen: “Een ervaringsgerichte school pint zich niet vast op één pedagogie of methode, maar gaat in verschillende pedagogieën en strekkingen op zoek en maakt daar een schooleigen project van.”
Ervaringsgerichte scholen: de kenmerken
TOTAALONTWIKKELING
“Ervaringsgerichte scholen blinken heel erg uit in het stimuleren van de totaalontwikkeling van het kind. Dat wil zeggen dat ze naast de noodzakelijke cognitieve en theoretische ontwikkeling, ook heel erg gaan inzetten op de sociale en emotionele ontwikkeling van het kind.
Dat doen ze onder andere door:
- een heel huiselijke sfeer te creëren. In ervaringsgerichte scholen worden kleuters afgezet in hun klasje in plaats van aan de schoolpoort of op de speelplaats, bijvoorbeeld.
- Er is ook geen bel, begeleiders en kinderen vertellen aan elkaar door dat het tijd is om te starten.”
KLEINE LEEFTIJDSOVERSCHRIJDENDE KLASSEN
Jürgen: “Dat kan omdat de klassen bewust heel klein zijn. Gemiddeld zitten er 10 tot 12 kinderen per geboortejaar, meestal in graadklassen per twee of drie leeftijden. Ervaringsgerichte scholen werken ook leeftijdsoverschrijdend. Zo leren kinderen van elkaar en nemen ze elkaar mee op sleeptouw. Soms leren ze iets van een ouder kind, soms leren ze een ander kindje iets aan. Zo komen ze voortdurend in andere rollen terecht.”
ONDERZOEKEND LEREN
Jürgen: “Een ervaringsgerichte school kijkt naar het kind zelf. Wat maakt dit kind door? Wat zijn de volgende stappen voor hem of haar, los van alle andere kinderen? Wel altijd in de sociale context natuurlijk, want leren doe je niet alleen. Het samen spelen en samen leren, is heel belangrijk. En later in de lagere school evolueert dat naar onderzoekend leren.
BEGELEIDERS IN PLAATS VAN LEERKRACHTEN
Op ervaringsgerichte scholen spreken we ook niet over leerkrachten, maar over begeleiders die de kinderen mee op sleeptouw nemen in hun ontwikkeling.”
De aanpak van een ervaringsgerichte school
Jürgen: “Ervaringsgerichte scholen starten de dag altijd met een kring: dit is een moment om de dag samen te beginnen en waarin kinderen hun eigen inbreng hebben. Dat kan een vertelkring, natuurkring, of actuakring zijn. Op die manier leren leerkrachten/begeleiders de ervaringen van de kinderen kennen en worden de lesdoelen aangepast aan wat er leeft. Zonder natuurlijk voorbij te gaan aan de eindtermen van de Vlaamse overheid waar wij evengoed aan voldoen.”
KORTE OF LANGE PROJECTEN
De meeste ervaringsgerichte scholen werken met korte of lange projecten. Bijzonder aan die projectwerking is dat kinderen rond een bepaald thema werken en daarbij verschillende facetten van het programma ontdekken en leren zonder er de nadruk op te leggen. Zo zit in onze kring bijvoorbeeld een school die uitzonderlijk hoog scoort op ‘begrijpend lezen’, hoewel zij nooit effectief een moment nemen om te gaan ‘begrijpend lezen’. In ervaringsgerichte scholen worden heel veel vaardigheden ontwikkeld, gewoon door de manier waarop de dingen worden aangepakt.”
LEVENSECHT DANKZIJ GROTE BETROKKENHEID OUDERS
Jürgen: “De meeste ervaringsgerichte scholen werden opgericht door leerkrachten én ouders. Dus een heel typisch kenmerk van dit soort scholen is dat de participatie van ouders groot is. Ouders worden betrokken in het pedagogisch project, vaak via een algemene vergadering en een echte deelname en inbreng in de lessen.
Er zijn ouders die over hun beroep komen vertellen, ze nemen de les echt over of de kinderen gaan op bezoek bij ouders met een bakkerij. Heel eigen is dat ervaringsgerichte scholen de lessen altijd zo levensecht mogelijk proberen te maken. De leerlingen zijn daarom ook heel veel op stap.
Ouders staan vaak ook in voor een deel van de organisatie van de school. In de vorm van werkgroepen verzorgen ze mee de communicatie, het onderhoud, de naschoolse opvang en de evenementen van de school.”
Ouders vertellen
Bob en Lina kozen de ervaringsgerichte school Zeppelin in Mortsel voor hun kleutertje Bill (4 jaar) en instappertje Lou (2,5 jaar)
Hoe verliep jullie zoektocht naar een school?
Lina: “We startten onze zoektocht bij een klein wijkschooltje, vlak bij ons huis. En daar waren we meteen heel erg door gecharmeerd. We zagen er dingen uit onze eigen kleutertijd terug en dat voelde heel vertrouwd en dus goed. Maar om in te schrijven, moesten we kamperen aan de schoolpoort en dat zagen we, ik was toen hoogzwanger van Lou, niet echt zitten. We namen dan een kijkje in een Jenaplanschool, ook vlakbij. En dat was veel minder vertrouwd. We dachten meteen, dit is hoe mensen ervaringsgericht onderwijs zien: een beetje chaotisch en alle kinderen kriskras door elkaar. Het verschil tussen die twee scholen was echt heel groot.”
“Bij Zeppelin vonden we een versmelting van de twee scholen die we daarvoor bezochten: een mix van het onderwijs hoe het vroeger (en voor ons) was én het nieuwe onderwijs.”
Lina: “Toen gingen we langs bij de ervaringsgerichte school Zeppelin. En die school vonden we meteen heel interessant. Want het was een versmelting van de twee scholen die we daarvoor bezochten: een mix van het onderwijs hoe het vroeger (en voor ons) was én het nieuwe onderwijs. En dat is, denk ik, helemaal hoe het vandaag hoort te zijn. Onze samenleving verandert voortdurend en dus moet het onderwijs ook mee.”
Waarom kozen jullie voor een ervaringsgerichte school?
“Zoveel volwassenen worstelen vandaag met stress, of met hoe ze de dingen die ze voelen, moeten verwoorden. Onze zoon van drie jaar vertelt me al: “mama, ik voel me vandaag niet zo goed in mijn vel.”
Lina: “We vinden het zo fascinerend om te zien hoe ze op Zeppelin durven experimenteren met leermethodes en hoe ze heel erg kijken naar de noden van het kind. Op Zeppelin kijken ze verder dan enkel het cognitieve. Ze kijken ook naar de sociale ontwikkeling en naar het emotioneel welzijn van het kind. Iets wat we natuurlijk ook heel graag aan onze kinderen willen meegeven. Zoveel volwassenen worstelen vandaag met stress, of met hoe ze de dingen die ze voelen, moeten verwoorden. Onze zoon van drie jaar vertelt me al: “Mama, ik voel me vandaag niet zo goed in mijn vel.”
Lina: “De sociale en emotionele ontwikkeling is op een ervaringsgerichte school even belangrijk als de cognitieve. Wij maakten, door voor Zeppelin te kiezen, een heel duidelijke keuze voor de twee. Want we geloven heel erg dat je die kennis natuurlijk ook nodig hebt, maar een focus op het welzijn en sociale vaardigheden vinden we minstens even belangrijk. En die tweede focus misten we bij andere scholen.
“Als ik zie met welke vaardigheden onze kleine Bill nu al naar huis komt, weet ik dat ik me echt geen zorgen hoef te maken over die feitelijke ontwikkeling.”
Wat de kinderen tonen tijdens het wekelijkse toonmoment op vrijdagnamiddag, hoe ze de inhoudelijke leerstof koppelen aan spel en creativiteit, dat is echt straf. Dat kan kinderen en jongeren alleen maar stimuleren. En ook als ik zie met welke vaardigheden onze kleine Bill nu al naar huis komt, dan denk ik wel dat die feitelijke ontwikkeling ook heel goed wordt meegegeven hoor, ik denk echt niet dat het ‘of’, ‘of’ moet zijn. Hier bij Zeppelin is het ‘en’, ‘en’.
Ook het leeftijdsoverschrijdend werken sprak ons heel erg aan. Op deze school vervagen alle grenzen en helpen alle kinderen elkaar. Ook Bill helpt de kleinere instappertjes, nu al. Dat is toch ongelooflijk en zo waardevol? Ook op de speelplaats zorgt iedereen voor elkaar en iedereen kent elkaar bij naam. Dat is echt uniek. Je voelt heel erg dat dat iets is waar Zeppelin naartoe werkt: we helpen elkaar allemaal.”
“We kunnen binnen wanneer we willen en we zetten onze kinderen af in de klas in plaats van op de speelplaats.”
Lina: “Oh ja, en bij Zeppelin hebben alle ouders een sleutel van de school. We kunnen binnen wanneer we willen en we zetten onze kinderen af in de klas in plaats van op de speelplaats. Dat geeft een geborgenheid voor zo’n kleintje die we onbetaalbaar vinden. Want zo wachten aan de schoolpoort tot de bel gaat, de poort open gaat en je binnen mag, wat een idee?!”
Sta je nog altijd achter je keuze?
Lina: “Ja hoor, helemaal. Waar we wel wat mee worstelen is de vraag naar ouderparticipatie. De school kiest om bepaalde middelen anders in te zetten. Ze spenderen een kleiner budget aan een poetsploeg en de ouders participeren in werkgroepen, op die manier hebben ze een groter budget voor zorgleerkrachten, bijvoorbeeld.
Bob en ik zitten mee in de werkgroep PR en ik probeer ook mee te doen met de werkgroep Feest, maar dat is veel. En nee zeggen is moeilijk. Wij hebben een eigen zaak waarin we beiden meer dan 40 uur werken. De goesting is er wel, maar de tijd beperkt. En dan is het soms zoeken naar de rol die we daarin kunnen opnemen. Want je voelt wel dat er veel op dezelfde schouders rust en dat kan ook niet de bedoeling zijn. Op een school als deze moeten niet alleen de kinderen hun weg zoeken, je moet dat ook als ouder.”
Zou je een ervaringsgerichte school aanraden?
Lina: “Ja, zeker. Wij ontmoeten in onze zaak heel veel jonge ouders die ons vragen waarom wij voor een ervaringsgerichte school kozen. Vaak omdat hun kinderen niet helemaal goed in hun vel zitten op hun school, bijvoorbeeld of omdat ouders ergens mee worstelen. Wanneer wij dan vertellen over de aanpak van Zeppelin, dan zijn er toch wel wat ouders die overwegen om de overstap te maken.”
Hoe vind ik een ervaringsgerichte school in mijn buurt?
Jürgen: “In de Fopemkoepel zitten 26 scholen verspreid over heel Vlaanderen. Je vindt een overzicht op www.fopem.be . Let wel, deze koepel is een verzameling van ervaringsgerichte, maar ook buurt- en Freinetscholen. Ook in andere onderwijskringen zoals het GO! (gemeenschaps-) en stedelijk onderwijs vind je heel wat methodescholen terug, zoals bijvoorbeeld Freinetscholen.”
Wil je meer weten over de aanpak en de locaties van ervaringsgerichte scholen? Surf dan naar www.fopem.be.
Volgende week: de gemeenschapsschool.