overgewicht bij kinderen
Getty Images.

Overgewicht bij kinderen: hoe ontstaat het en hoe pak je het aan?

Tijdens het afgelopen coronajaar nam niet alleen het overgewicht bij volwassenen, maar ook bij kinderen toe. Daar zat de lockdown zeker voor iets tussen, maar ook zonder quarantainemaatregelen sleuren aardig wat kinderen een paar overtollige kilootjes mee.

Overgewicht bij kinderen: een onderschat probleem

Over overgewicht bij kinderen wordt niet heel erg veel geschreven. Toch is het wel degelijk een dwingend probleem dat heel wat risico’s inhoudt voor de kinderen die eraan lijden. Dr. Karolien Van De Maele, Kinderendocrinologie UZA: “In onze maatschappij hebben we een vrij directe toegang tot veel lekker eten en maakt beweging steeds minder deel uit van onze levensstijl: we zitten veel vaker de hele dag aan een bureau en ook onze kinderen brengen veel tijd zittend door. Dat zorgt ervoor dat overgewicht niet alleen een almaar groter probleem wordt bij veel volwassenen, maar dus ook bij kinderen.”

OVERGEWICHT BIJ KINDEREN: OORZAKEN 

“Overgewicht bij kinderen is vaak een multidimensionaal probleem. Het terugbrengen tot één oorzaak is moeilijk, vaak gaat het om een samenspel van dingen:

  • Een verstoord eet- en bewegingspatroon: “De meeste kinderen met overgewicht bewegen simpelweg te weinig, en eten te veel of te ongezond. Dat lijkt cru, maar daar komt het in essentie wel vaak op neer. De voornaamste oorzaak voor dat ‘weinig’ bewegen mag je zoeken in de vele schermtijd die kinderen tegenwoordig krijgen. We brengen te veel tijd door voor tv, iPad of laptop. Tijd die we niet besteden aan bewegen of spelen.”
  • Aanleg en genetica: “Daarnaast is het natuurlijk ook zo dat de ene meer aanleg heeft om overgewicht te krijgen dan de andere. Die genetische belasting is echter maar een klein deeltje van het probleem. Ook kinderen die opgroeien binnen de context van zo’n genetisch belast gezin of familie, kunnen wel degelijk geholpen worden door wat gezondere gewoontes aan te leren.”
  • Contextfactoren: “Daarnaast is er nog een kleine groep die kampt met een hormonaal probleem, bijvoorbeeld een slecht functionerende schildklier, of mensen die door medicatie moeite hebben met hun gewicht.”
  • Tot slot, is ook een laag zelfbeeld voor veel kinderen een versterkende factor. “Kinderen die niet lekker in hun vel zitten, die emotioneel een beetje in de knoop liggen of die een laag zelfbeeld hebben omdat ze al een beetje overgewicht hebben, hebben de neiging dat verdriet te verwerken door net nog meer in het eten te duiken. Daardoor werkt overgewicht zelf een beetje als een vicieuze cirkel.

Overgewicht van in de buik: eerste 1000 dagen

Je kinderen helpen om tijdens hun leven een gezond gewicht te behouden, kan eigenlijk al van in de buik. Karolien: “De laatste jaren vergaarden we heel wat extra wetenschappelijke en medische inzichten over de belangrijke eerste 1000 dagen van een kind. Die 1000 dagen beginnen al te lopen vanaf de bevruchting: tijdens die allereerste maanden van de zwangerschap worden zoveel belangrijke bouwstenen van je kind gelegd: z’n hersenen ontwikkelen zich, de basis voor het zenuwstelsel wordt gelegd en noem maar op. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ook wat jij eet en hoe jij leeft op het moment dat je kindje aan het groeien is, een impact zal hebben op z’n gestel.

Je kind een vlotte start geven: waar kun je op letten?

  • Wil je je kind wat gezondheid en gewicht betreft alvast een zo goed mogelijke start meegeven? Dan zijn zelf gezond eten en regelmatig een beetje bewegen belangrijk.
  • Ook met een gezond gewicht aan de zwangerschap beginnen heeft een gunstige invloed. Dat wil niet zeggen dat alle zwangere vrouwen hun ongezonde cravings helemaal aan de kant moeten schuiven. Gewoon een beetje maat houden en regelmatig een wandelingetje maken of wat fysieke inspanning doen, helpt al.
  • Na de zwangerschap, is ook een gezonde voeding voor je baby belangrijk. “Veel mensen denken dat een mollige baby niet zo erg is, en vinden het net schattig. Maar dat is dus niet het geval. Wie kiest voor borstvoeding zit sowieso wel goed, maar ook de alternatieve flesvoedingen zijn natuurlijk prima.”

Obesitas bij kinderen: wat zijn de gevolgen

Karolien: “Het grootste gevaar schuilt erin dat kinderen die kampen met overgewicht, waarschijnlijk ook uitgroeien tot volwassenen met overgewicht als er niet actief iets aan gedaan wordt. Volwassenen met overgewicht lopen meer risico op hart- en vaatziekten, op hoge bloeddruk, suikerziekte, artrose, kanker, lage rugpijn, slaapstoornissen en soms zelfs op vroegtijdig overlijden.

Maar ook op kinderleeftijd zijn er wel degelijk al een aantal verhoogde risico’s aan overgewicht verbonden:

  • ze ontwikkelen een risico op een verhoogde hoeveelheid cholesterol in het bloed
  • Ze kunnen de eerste tekenen van suikerziekte vertonen
  • in combinatie met een verhoogde bloeddruk kan dat leiden tot een vroegtijdige beschadiging van de bloedvaten.
  • sommige kinderen kunnen moeilijker sporten door gewrichtspijn en een piepende ademhaling.
  • een derde van de kinderen met obesitas slaapt slecht. Door het overgewicht ontwikkelen ze vaak slaapapneu, waardoor er minder zuurstof in hun bloed terechtkomt en ze dus minder goed uitgeslapen zijn. Daar ondervinden ze ook overdag hinder van: ze kunnen zich slechter concentreren op school, halen minder goede resultaten, hun geheugen werkt minder goed, enzovoort.
  • meisjes met overgewicht gaan sneller hun puberteit in. Dat is niet alleen fysiek niet helemaal aan te raden, ook psychisch kan dat een nefaste impact hebben. Meisjes die vroeger dan hun leeftijdsgenoten bepaalde fysieke eigenschappen vertonen, worden vaak het mikpunt van spot of worden misschien uitgesloten.
  • een laatste gevolg van overgewicht op jonge leeftijd, is dat kinderen een hoger risico hebben op langdurig bedplassen. Op zich niet gevaarlijk, maar psychisch natuurlijk een zware klap: veel kinderen schamen zich ervoor. Omdat er nog zo’n groot taboe op ligt, weten veel kinderen (en ook veel ouders) niet dat dit aan overgewicht gelinkt kan worden, wat het nog extra moeilijk maakt. Dat ook leeftijdsgenoten hier niet veel begrip voor zullen opbrengen, is duidelijk.

Daarnaast zijn er ook op sociaal vlak gevolgen:

  • Kinderen met overgewicht voelen zich vaak slecht over hun lichaam: ze ontwikkelen een negatief zelfbeeld en komen zo in een vicieuze cirkel terecht.
  • Leeftijdsgenoten reageren vaak negatief op overgewicht: kinderen worden gepest of worden soms zelfs uitgesloten door mensen van hun leeftijd. Dat vinden kinderen natuurlijk het allerergst. Ook dat heeft uiteraard geen gunstige invloed op hun zelfbeeld en op hoe ze zich voelen.
  • Kinderen met overgewicht ontwikkelen dan ook vaak donkere, en zelfs depressieve gevoelens.

Obesitas bij kinderen: zo pak je het aan

Omdat het probleem bij overgewicht zich over verschillende levensdomeinen verspreidt, bestaat ook de aanpak uit verschillende stappen:

STRUCTUUR

Heel belangrijk voor een gezond eetpatroon, is structuur. We vertrekken daarom altijd van drie hoofdmaaltijden en een paar gezonde tussendoortjes om de honger tussen die maaltijden door te stillen.”

WAT JE EET IS BELANGRIJK

Naast de hoeveelheid eten, is ook wàt kinderen eten belangrijk. “Calorierijk, vet en gesuikerd eten vervangen we zoveel mogelijk door gezonde alternatieven. Voedsel met een lage caloriewaarde, en veel gezondheidsvoordelen: zoals vezelrijke voeding, groenten en fruit. Op die manier bereiken kinderen sneller een verzadigd gevoel en blijft dat volle gevoel ook langer hangen. Hoe een gezond eetpatroon voor kinderen er precies uitziet en hoeveel van welk type voeding ze per maaltijd mogen binnenkrijgen, lees je op gezondleven.be.”

KLEINE VERANDERINGEN

Het eetpatroon van kinderen op de rails krijgen, zit vaak in kleine veranderingen. Er zijn bijvoorbeeld veel kinderen die nooit frisdrank drinken, maar wel veel sinaas- of appelsap, terwijl daar evenveel suiker inzit. Ook die verborgen dikmakers filteren we uit het dagelijkse eetpatroon en vervangen we door gezonde alternatieven.

BEWEGING

Naast voeding, blijft ook beweging een belangrijke pijler van een gezonde levensstijl. Bij veel kinderen met overgewicht ontbreekt die vrijwel volledig. Omdat veel van die kinderen zich niet prettig voelen over hun lichaam en hun gewicht, is naar de sportschool of sportclub gaan, vaak een te grote stap. Daarom proberen we eerst wat meer beweging in hun dagelijkse leven binnen te brengen: eens met de fiets naar school in plaats van met de wagen, of ’s avonds nog een avondwandeling maken. Eens hun gewicht wat meer onder controle is, kan er een sportieve hobby gezocht worden.

PSYCHO-EMOTIONEEL

Een laatste belangrijk luikje in de aanpak van overgewicht bij kinderen, is de psychisch-emotionele trap. Veel kinderen met overgewicht, hebben een heel negatief zelfbeeld. Ze voelen zich slecht over hoe ze eruitzien en dat leidt tot negatieve gevoelens. Gevoelens die ze op hun beurt vaak weer gaan oplossen door meer eten. Die vicieuze cirkel wil je doorbreken.

  • Leer kinderen herkennen wat emo-eten is en leer ze op een andere manier met hun gevoelens omgaan. Het lekkere eten geeft hen immers op korte termijn wel even een goed gevoel. Maar eens het op is, komen de negatieve gevoelens vaak nog sterker terug dan daarvoor.
  • Leer kinderen emoties herkennen en die op een andere manier aanpakken en verwerken dan door ze weg te proppen met eten.
  • Werk daarnaast ook aan het zelfvertrouwen en het zelfbeeld van kinderen: hoe beter ze zich voelen over zichzelf en hoe positiever ze in het leven staan, hoe gemotiveerder ze zijn om hun dieet en hun gezonde levensstijl ook effectief vol te houden.

Meer lezen over emotioneel eetgedrag bij kinderen en hoe er gezond mee om te gaan? Neem een kijkje op eetexpert.be.

BELOON OP INZET

Tot slot wil je kinderen ook blijvend motiveren om hun gewicht onder controle te houden. Dat laatste blijkt niet gemakkelijk. Op gewicht blijven, is voor veel kinderen vaak een hele klus. Bovendien lukt dat bij het ene kind ook al wat makkelijker dan bij het andere.

Zelf een gezond gewicht behalen in een gezin waar iedereen overgewicht heeft en waar de eetgewoontes niet denderend zijn, is veel moeilijker dan afslanken in een gezin waar je niet genetisch belast bent. Daarom is het belangrijk kinderen te waarderen voor hun inzet en niet voor het resultaat, want kinderen uit die eerste groep zullen waarschijnlijk nooit zo ‘slank’ worden als kinderen uit de tweede groep. En dat hoeft ook niet. Zolang kinderen naar eigen vermogen hun best doen om hun doelen te behalen, verdienen ze al een dikke pluim. Ook al blijft er dat dan voor sommige kinderen eentje met net dat kilootje te veel.

Meer lezen over gezond eten en opvoeden:

Volg ons op FacebookInstagramPinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!

 

 

 

Partner Content

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."