Stress bij ouders: welke invloed heeft dat op kinderen?
Een te drukke agenda, te veel prikkels, een job die te veel van ons vraagt, … we hebben er allemaal weleens last van, en soms wordt het te veel: stress! Wij vroegen klinisch psycholoog Geert Borms wat die stress met ons doet, welk effect het heeft op onze kinderen en opvoeding en hoe we er het best mee omgaan.
Wat is stress?
Geert: “Stress is een bepaalde vorm van opwinding. En die hoeft niet noodzakelijk negatief te zijn. Je kunt als kind bijvoorbeeld heel blij zijn omdat het bijna je verjaardag is of je kunt als ouder heel opgewonden zijn over het feit dat je in verwachting bent. Die positieve stress vraagt energie van je, maar omdat je er zo blij van wordt, geeft het je ook energie.
Maar we krijgen soms ook te maken met een negatieve opwinding en wanneer we het over stress hebben, bedoelen we meestal die negatieve variant. In tegenstelling tot positieve stress wordt bij negatieve stress je batterij als het ware leeggetrokken. Dat hoeft echter geen probleem te zijn, zolang je batterij maar vol genoeg zit, of op tijd weer wordt opgeladen. De draaglast (= wat energie vraagt) en de draagkracht (= de beschikbare energie) moet in evenwicht blijven.
Die draagkracht is voor iedereen heel anders en heeft te maken met wie je bent en wat je aan vaardigheden en mogelijkheden hebt om te beantwoorden op een vraag uit je omgeving en hoe je die batterij weer weer oplaadt. Wie te lang in een situatie zit waarin er te veel van hem of haar gevraagd wordt terwijl de batterij maar niet voldoende opgeladen geraakt, geraakt in onevenwicht.”
Wat doet stress met je?
Geert: “Het stressmechanisme heeft vooral te maken met hoe je de dingen ervaart. Er gebeurt iets en dat geef je een betekenis in je hersenen. Zo kun je vrolijk staan juichen wanneer je dochter in volle snelheid met de fiets een helling komt afgereden. Maar dat beeld krijgt een heel andere betekenis wanneer je zoontje nog maar net de dag ervoor voor het eerst heeft leren fietsen en de remmen nog niet weet staan.
Wanneer informatie onze hersenen binnenkomt, evalueren we altijd of een situatie veilig of onveilig is. Is ze onveilig? Dan gaat ons alarmsysteem af en komen we in een vecht- of vluchtmodus, stress dus.
Wanneer je kindje ‘s avonds onrustig is en je weet al dat dat zal eindigen in een zoveelste slapeloze nacht, wordt dat lastige kindje meteen een trigger. Je hele systeem maakt zich klaar om te vechten of te vluchten, en je kunt niet meer helder nadenken. Er komt cortisol en adrenaline vrij, je wordt bang of boos en je reageert als een vechter. Om te reflecteren is er geen tijd of ruimte meer. Dat hoeft echter niet te gebeuren als je op dat moment mogelijkheden ziet om om met die stressvolle situatie om te gaan. In dat geval zou je de onrust van je kindje niet als bedreigend ervaren.”
Wat kun je doen om stress te vermijden of weer te laten verdwijnen?
Geert: “Voldoende tegengewicht bieden aan al die stresshormonen. En dat kun je op verschillende manieren en momenten doen:
- Zorg dat je batterijen voldoende opgeladen zijn, zo kun je meer aan en hoeft niet elke stresserende situatie in een vecht- of vluchtmodus te eindigen. Hoe doe je dat? Door genoeg en regelmatig dingen te doen die je energie geven. Dat kan van alles zijn, en zowel passieve als actieve dingen. Ga sporten, spreek af met vrienden, lees een goed boek, neem een lang bad, slaap voldoende … Dingen doen waar je van houdt, zorgt ervoor dat het zogenoemde knuffelhormoon, oxytocine, vrijkomt. En als dat voldoende hoog is, kun je je stressniveau naar beneden halen.
- Vertrouw erop dat je deze stresserende situatie aankan. Eerst en vooral omdat je batterij voldoende opgeladen is. Maar ook omdat je vanuit je ervaring met vergelijkbare situaties weet dat het ook deze keer weer goed zal komen.
- Probeer rustig te blijven door goed uit- en in te ademen en zorg dat je bij mensen bent die je graag hebt. Iemand die je op dat moment eens goed vastpakt, iets liefs tegen je zegt, iemand in de buurt die het even van je overneemt of je begrijpt. Ook dat zijn allemaal dingen die ervoor zorgen dat we meer oxytocine aanmaken en we onszelf weer in evenwicht kunnen brengen.”
Welke impact heeft het op onze opvoeding en kinderen?
Geert: “Die impact is groot. Want een kind voelt je onrust altijd. Hoe goed je het ook probeert te verstoppen. Het is bijvoorbeeld de reden waarom sommige kinderen met heel veel vertrouwen op een hond aflopen en andere kinderen heel bang zijn van dieren. Of waarom de ene persoon veel gemakkelijker een huilende baby kan sussen. Onze hartslag, ademhaling en spierspanning verraden hoeveel vertrouwen we in een situatie hebben of hoe onrustig, bang, bezorgd en gestresseerd we zijn.”
Hoe ga je dan het best met je stress om tegenover je kinderen?
Geert: “Probeer in eerste instantie om je energiepeil zo goed mogelijk in evenwicht te houden. Op die manier kun je veel beter en rustiger omgaan met stresserende situaties. En wanneer je toch een stresspiek beleeft met of door je kinderen, zijn er vier dingen heel belangrijk:
- Ken jezelf. Herken je eigen signalen wanneer je voelt dat het je even te veel wordt en probeer erop te anticiperen. Te veel prikkels, een zware werkdag? Ga even naar buiten, vraag om je vijf minuutjes met rust te laten, drink een kopje thee, …
- Laat je niet door het stressmoment overspoelen. Probeer te kalmeren, doe beroep op je ervaringen uit vorige vergelijkbare situaties en heb vertrouwen dat het ook deze keer weer goedkomt.
- Wees leesbaar en betrouwbaar. Je kunt je stress toch niet verstoppen. Probeer dat dan ook niet, maar wees betrouwbaar. Het is veel beter om tegen je kind te zeggen : ‘Ik vind dit ook spannend.’ Of ‘Het is nu even te veel voor mama’. Spreek het liever uit en wees er helder over. Een uithaal wanneer een kind het niet verwacht, omdat jij je uiterste best doet om je stress te verstoppen, is voor je kind veel heftiger. Er is echt niets mis mee om aan je kinderen te laten zien dat het voor jou af en toe ook te veel is. En bovendien is die tekening of knuffel die je op zo’n moment krijgt vaak net wat je nodig hebt.
- Leer je kind omgaan met stress. Geef zelf het goede voorbeeld door je stress te herkennen, het uit te spreken én ermee om te gaan. Zo toon je je kind dat het oké is om een stresssituatie te erkennen én dat je er impact op kunt hebben.”
Met dank aan klinisch psycholoog Geert Borms van Psychotherapeutisch Centrum Eniti www.eniti.be.
Zeker ook lezen:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!=