Meer plantaardige dranken op school? Diëtist en njam!-chef Michaël Sels geeft raad
Krijgt jouw kind ook een glaasje melk voorgeschoteld op school? Dat komt omdat de Europese Unie de distributie van koemelk naar de scholen subsidieert. “Niets mis met melk”, zegt Michaël Sels, hoofddiëtist aan het UZA, “maar het is dringend tijd dat ook de plantaardige alternatieven, zoals bijvoorbeeld een haver- of sojadrink, een plaatsje krijgen op school.”
De klimaatkwestie laat niemand onberoerd. Eén van de relatief eenvoudige dingen die je kunt doen om de klimaatverandering aan te pakken is wat meer kiezen voor plantaardig voedsel. Dat kan thuis, maar ook op school.
Momenteel ondersteunt de Europese Unie de distributie van groenten, fruit en melk aan miljoenen schoolkinderen. Dat die keuze voor enkel koemelk achterhaald is, daar is de meerderheid van de Belgen het mee eens.
Uit een recente enquête van Statista namens Oatly blijkt namelijk dat maar liefst 66% voorstander is van het aanbieden van plantaardige dranken. Meer dan 8 op de 10 Belgen vinden het zeer belangrijk om kinderen duurzame eetgewoonten aan te leren op school.
Ook Michaël Sels, hoofddiëtist aan het UZA en bekend als njam!-chef, vindt het verstandig om meer plantaardige keuzes te maken op school. Tenslotte begint een gezond en duurzaam eetpatroon bij de allerjongsten.
Kiezen voor plantaardig, zonder extremen
Michaël is duidelijk voorstander van een shift naar meer plantaardig voedsel, maar wil daarbij waarschuwen voor extremen. “Voeding is iets krachtigs waardoor je de fitste versie van jezelf kunt worden of blijven, maar ik merk dat er de laatste jaren heel veel in extremen wordt gedacht”, vertelt hij.
“Als het gaat over melk bijvoorbeeld, mogen we het niet zien als iets wat enkel slecht is. Het bevat nog steeds zinvolle voedingsstoffen die ervoor zorgen dat ons lichaam goed functioneert. Maar er zijn de laatste jaren heel wat waardevolle alternatieven op de markt gekomen.
Dit nieuwe aanbod heeft zich nog niet vertaald in subsidiëring of regelgeving, waardoor scholieren in de meeste gevallen enkel koemelk kunnen krijgen en geen plantaardig alternatief”.
De keuze voor bepaalde voeding is natuurlijk niet enkel belangrijk voor je lichaam, maar ook voor het klimaat en onze planeet. “Ken je de Planetary plate?”, vraagt hij. “Dit model werd gelanceerd door EAT-Lancet (The Lancet is één van de belangrijkste uitgevers van wetenschappelijk onderzoek, nvdr) en geeft aan dat wat goed is voor de mens, ook goed is voor de planeet.”
De eiwitshift
“Een van hun doelen is de eiwitshift maken. Nu kiezen wij gemiddeld 60% dierlijke eiwitten en 40% plantaardige, maar men wil dit omkeren en gaan naar 60% plantaardig en 40% dierlijk.
Ik wil nog eens benadrukken hoe mooi en belangrijk ik het vind dat men hier niet kiest voor de extremen. De nadruk ligt op het promoten van meer plantaardige voeding, en in het bijzonder plantaardige proteïnen.
Je hoeft dus niet ongerust te zijn. Je mag zeker nog koemelk drinken, maar we moeten onze zuivelconsumptie wel naar een lager niveau krijgen en daarom willen we de plantaardige alternatieven aantrekkelijker maken. Daarvoor moeten we ze ook opnemen in die subsidiëringsprogramma’s voor de scholen die al lang niet meer aangepast zijn.”
Je mag zeker nog koemelk drinken, maar we willen de plantaardige alternatieven aantrekkelijker maken
“Je hoeft dus niet in extremen te denken, maar regelmatig een plantaardig alternatief kiezen in plaats van dierlijke melk helpt om die Planetary plate te halen. “Wist je dat Vlaanderen deze eiwitshift ook ondertekend heeft?”, vraagt Michaël.
“Ze zijn zelfs ambitieuzer dan wat er voorgeschreven staat en willen de shift maken tegen 2025 in plaats van 2030.
Ik vind het prachtig dat de overheid dit onderschrijft, maar dan moet je natuurlijk ook acties ondernemen om dit waar te maken. Meer plantaardige drinks aanbieden op school is een perfect voorbeeld van zo’n actie.”
Zijn alle plantaardige drinks even gezond?
Sojadrink, haver- of amandeldrink, en zelfs rijstdrink. Het aanbod aan plantaardige dranken die koemelk kunnen vervangen is vandaag de dag groot. Maar let op, ze zijn niet allemaal even gezond, aldus Michaël.
“Eigenlijk zit je met dezelfde valkuilen die we ook zien bij koemelk. Ook bij de plantaardige alternatieven zien we bijvoorbeeld sterk gesuikerde dranken.
Het is belangrijk om de minder of zelfs niet gesuikerde varianten te promoten. Het is dus niet de bedoeling om massaal sojamelk met chocosmaak te gaan drinken!”
De meeste plantaardige drinks zijn verrijkt met calcium en dat is wel belangrijk
Over de voedingsstoffen hoef je je in de meeste gevallen geen zorgen te maken. “De meeste van de plantaardige drinks zijn wel verrijkt met calcium en dat is erg belangrijk. Er is uiteraard een verschil wat nutriënten betreft als we alle drinks naast elkaar zetten. Zeker als we bijvoorbeeld de hoeveelheid proteïnen bekijken.
Voor de meeste mensen is dit onbelangrijk, omdat je je proteïnen ook uit andere dingen die je eet en drinkt haalt. Het kan wel een probleem worden als je in de eerder extreme kampen belandt. Als je echt volledig veganistisch wilt leven, dan heb je behoorlijk wat kennis – wij noemen dat food literacy of voedselgeletterdheid – nodig. Dat is geen onmogelijke puzzel, maar het is iets minder evident.”
Niet voor zuigelingen
De leeftijd van je kind is wel belangrijk. Het voorstel gaat hier voor alle duidelijkheid om kinderen van de lagere school of ouder. Bij heel jonge kinderen en baby’s ligt het een stuk gevoeliger.
“Dat komt omdat zij een eenzijdiger eetpatroon hebben, waardoor de keuze voor enkel plantaardig natuurlijk meer invloed heeft. Er zijn in de plantaardige rayon tot nu toe heel weinig producten die je aan een zuigeling kunt geven die volwaardig zijn. De gevolgen van een kleine afwijking zijn meteen veel groter. Vergeet niet dat de eerste 1000 dagen na de conceptie de allerbelangrijkste zijn!
Een lagereschoolkind heeft normaal gezien een heel gevarieerd eetpatroon, dus heeft dat ene tussendoortje vervangen door een plantaardig alternatief minder gevolgen.”
Opgelet voor de vermomde frituursnack
Sommige scholen bieden tijdens de lunch ook een warme maaltijd aan. Ook hier liggen voldoende kansen om wat meer voor plantaardig te kiezen. Al moet je goed weten welke alternatieven je aanbiedt.
“Ga je bijvoorbeeld een stuk kabeljauw vervangen door een vegetarische schijf, dan is het belangrijk dat het alternatief een goede samenstelling heeft wat voedingsstoffen betreft”, benadrukt Michaël.
“Het probleem is dat er ook slechte dingen op de markt zijn die eerder lijken op een kaaskroket met enkele verdwaalde erwten in. Dit noem ik een frituursnack en geen volwaardige vervanger voor vlees of vis.”
Het is heel erg belangrijk dat mensen weten wat gezond is als het gaat om plantaardige alternatieven. Dat beaamt ook Michaël. “Mensen zijn er zich van bewust dat een stuk kabeljauw in de oven beter is dan een fishstick uit de frituurpan. Bij de producten uit de vegetarische rayon hebben ze dit nog niet helemaal beet. Ze zien minder goed het verschil tussen een gepaneerde groenteschijf die niet goed is van samenstelling en een stukje tofu, seitan of een beetje quorn.”
“In mijn boeken Lekker lang leven geef ik tips mee over hoe je een goede keuze maakt aan een 20 meter lange koelrayon. In het kort komt het hierop neer: ga voor meer dan 10 g eiwit, minder dan 10 g vet en minder dan 1,5 g zout per 100 g. Dat is een manier om je supermarktsafari ‘Lekker lang leven’-proof te maken.”
Lekker plantaardig voor kids, ook op school
Het is nochtans niet moeilijk om lekkere en gezonde maaltijden te voorzien voor kinderen, ook als je kiest voor plantaardig. “De truc is om groenten te voorzien in twee van de maaltijden. Voor mij is meer goede dingen de sleutel tot succes. We proberen al 20 jaar om minder suiker, minder vet en zelfs minder vlees te eten, zonder al te veel succes.”
“Ik draai de boodschap liever om en raad aan om meer goede dingen te eten. Meer groenten, meer fruit, meer plantaardige dingen. De rest volgt vanzelf, dat beloof ik altijd.
Dit kun je ook doortrekken naar de brooddoos van je kinderen. Probeer er wat meer groenten in te krijgen. Denk aan snoeptomaatjes, een groentewrap of een groentespread op de boterham. Op die manier heb je de brooddoos van de jongsten op een positieve manier gepimpt met meer goede dingen en volgt de rest vanzelf.”
Focus niet op minder. Meer goede dingen is de sleutel tot succes!
De rol van de school
De school kan natuurlijk ook een belangrijke rol spelen door voldoende gezonde dingen aan te bieden. “Dat is waar het om draait”, vertelt Michaël. “Marketing zorgt ervoor dat we eerder ongezonde dingen zullen kiezen. Maar je kunt die trucs van de marketeers ook gebruiken om gezonde dingen te promoten! Twee dingen waar je op kunt inzetten is variatie en beschikbaarheid.”
“Ken je de M&M truc? Als je mensen eenzelfde hoeveelheid M&M’s geeft in één kleur of in 5 kleuren zie je dat mensen uit de tweede groep er meer van eten. Variatie doet eten! Dit kun je ook toepassen op het fruit op school. Bied je elke dag enkel appels aan, dan is het niet zo interessant voor de kinderen.
Bied je daarentegen verschillende soorten aan, dan ga je kinderen makkelijker verleiden om voor fruit te kiezen. En dan zijn we weer terug bij het begin: zorg dat je als school ook de plantaardige alternatieven opneemt in je standaard aanbod.”
Met een portie fruit om 10 uur en een kom verse soep ’s middags kom je al een heel eind
Om dit aanbod te voorzien in scholen heb je natuurlijk ondersteuning nodig, want vaak kosten deze plantaardige alternatieven meer. Ook het feit dat steeds minder scholen maaltijden aanbieden heeft met financiële mogelijkheden te maken.
“Al ben ik ervan overtuigd dat dit niet duur hoeft te zijn en op een laagdrempelige manier kan”, zegt Michaël. “Met een soepaanbod bijvoorbeeld. Dat lust iedereen, het is voedselveilig en je kun soep in grote hoeveelheden maken. Met een portie fruit om 10 uur en een kom verse soep ‘s middags kom je al een heel eind om een gezondere en fittere versie van jezelf te worden.”
Meer plantaardig voor kinderen:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!