Moe van het moederen: het gaat niet over de concrete dagelijkse taakjes en wíé ze uitvoert, het gaat erom wie eraan dénkt

Door Annelies Dyck

27 dec 2019

Koken, wassen, kinderen vervoeren: anno 2019 komt het gelukkig niet meer allemaal op de moederschouders terecht. Toch klagen steeds meer vrouwen over hun zware ‘emotionele arbeid’. Niet het dóén van de taakjes zijn het probleem, wel het eraan dénken.

“Mijn hoofd zit vol. Propvol. Zo vol dat ik er af en toe dood- en doodmoe van word. Is dit wat ze op professioneel vlak een burn-out noemen? In dat geval heb ik een huishoudelijke burn-out. Of een rijkelijk late postnatale depressie, drie jaar na datum, en van de drie kinderen gecombineerd.” Zo beschrijft mama Hanne Luyten in haar boek ‘#nietaankindengezinverklappen’ het fenomeen van mental load waar ze mee kampt sinds ze kinderen heeft. “Onthouden welk kind wanneer zwemles heeft, (de juiste!) verjaardagscadeautjes regelen, attente kaartjes sturen naar vriendinnen in nood, spaghettisaus brengen naar verhuizende buren, heeft iedereen nog genoeg zomerkleren, de sandalen zijn in de solden, zijn alle briefjes van de ziekenkas binnen en mijn god, de zomervakantie duurt negen weken, wat ga ik met de kinderen doen?” Als manlief wil helpen met een goedbedoelde ‘Vraag het dan aan mij’, is haar antwoord: “Dat is net het probleem. Het vragen en uitleggen is al net zo vermoeiend als die mental load zelf dragen”.

“Nee, het gaat erom wie eraan dénkt, wie er zich de eindverantwoordelijke voelt”

En Hanne is niet de enige die last heeft van wat men in vaktermen emotional labour of ‘emotionele arbeid’ noemt. Net zoals burn-out op het werk een hot topic is, is moe van het moederen dat ook. Het gaat bij emotionele arbeid niet over de concrete dagelijkse taakjes en wie ze uitvoert. Nee, het gaat erom wie eraan dénkt, wie er zich de eindverantwoordelijke voelt. Dus niet: wie rijdt er om een brood voor morgenvroeg, wel: wie denkt eraan dat het brood op is? Het is de (onzichtbare) olie die de machine laat draaien, die ervoor zorgt dat iedereen in het gezin heeft wat ie moet hebben, die het netwerk van familie en vrienden onderhoudt. En dat blijken nog steeds vooral de moeders te zijn.

Gezien worden

Hoezo, de moeders? Zijn we anno 2019 dan niet geëmancipeerder dan dat? Relatietherapeute Rika Ponnet legt uit: “We zijn zeker stukken geëmancipeerder dan onze moeders, en mannen participeren vandaag in het huishouden. Maar als vrouw pikken we emotionele arbeid nu eenmaal sneller op. Dat hangt samen met wat we noemen ‘onze socialisatie’, de waarden en normen die we bewust én onbewust hebben meegekregen. Vrouwen voelen zich, als puntje bij paaltje komt, nog altijd de eindverantwoordelijke in het grote verhaal van het gezin. Het is hún opdracht en als het gezin niet draait, worden zíj scheef bekeken. Vrouwen halen bovendien vaak hun identiteit uit die rol van gezinsverantwoordelijke. En dat is logisch, want ze zetten vaker dan mannen een stapje opzij.”

Zo ook Anna (38), die vier jaar geleden halftijds ging werken om voor de drie kinderen te zorgen. “Mijn man verdient veel meer, en ik was wat uitgekeken op mijn job, dus ik vond – en vind – het helemaal niet erg om wat meer thuis te zijn. Ik geniet trouwens ook echt van mijn moederrol. Ik sta graag aan de schoolpoort zodat ze niet naar de opvang moeten, ik rijd met plezier rond voor hobby’s en verjaardagsfeestjes. Dat ik zo vaak thuis ben, geeft rust en structuur – onze middelste heeft een lichte vorm van autisme, dus daar hebben we allemaal baat bij. Maar om de zoveel tijd kook ik over. Als mijn man bijvoorbeeld roept vanuit de badkamer ‘dat alle onderbroeken van de kinderen te klein zijn’, schiet ik uit mijn krammen: ‘los het op, ik kan niet aan álles denken’. En dan besef ik: ik doe dit wel allemaal met plezier, maar het vraagt ook best veel van mij. En daar wil ik erkenning voor. Dat Bert zegt: ‘Ik besef wat jij allemaal doet en daar ben ik je dankbaar voor’. Die onderbroeken zal ik wel gaan halen – hij brengt toch de foute maat mee. (lacht) Maar ik wil gewoon dat hij zíét dat mijn hoofd véél voller zit dan dat van hem.”

Mama Elke: “Telkens als ik naar het buitenland ga voor mijn werk, voel ik me schuldig: kan ik wel verwachten dat Günter werkt én voor twee baby’s zorgt? Terwijl ik precies hetzelfde doe als hij er niet is”

Schuldgevoel

Maar als de echtgenoot zich dan toch vol overgave en zonder mopperen over allerlei zaken ontfermt, dan voelen we ons daar schuldig over. Sarah (30): “Enkele maanden geleden organiseerde een vriendin een vrijgezellenweekend in Valencia. Toon vond het geen probleem dat ik ging, hij zou dat verlengde weekend alleen voor onze kinderen zorgen. Hij speelde een voetbaltornooi en zou de kinderen gewoon meenemen. Ik denk dan meteen: ‘Dat gaat toch niet?!’, maar dat is dus prima gelukt dankzij voldoende chips en frisdrank. (lacht) Hij gunde het me echt dat ik er even tussenuit kon. ‘Ik regel het’, zei hij toen ie me afzette aan de luchthaven. Ik mag dus eigenlijk echt niet klagen, maar ik doe mezelf toch stress aan door op voorhand alles te willen regelen voor hem; door zakjes te maken met welk kind wat wanneer moet dragen, de sportzakken voor de hobby’s al klaar te zetten … En zodra ik op dat vliegtuig stap denk ik ook: hoort dat wel, dat ik ga feesten terwijl hij een lang weekend de boel alleen draaiende houdt?”

Ook Elke (29) voelt zich vaak schuldig als ze weer eens naar het buitenland moet: “Ik werk als advocate voor een grote firma, Günter voor een farmabedrijf, en we zitten gemiddeld een keer per maand in het buitenland voor ons werk. Maar telkens als ik vertrek, denk ik: wat doe ik hem aan? Moet ik geen minder veeleisende job zoeken? Kan ik wel verwachten dat Günter, die ook een zware job heeft, daarbovenop voor twee baby’s zorgt? Terwijl ik precies hetzelfde doe voor hem natuurlijk.”

We zijn er bijna

“Dat schuldgevoel dat veel vrouwen voelen, is nog een laatste restant in onze evolutie naar het evenwaardig opnemen van praktische zorgtaken én de emotionele arbeid”, licht Rika Ponnet toe. “Kijk, in de generatie van onze ouders namen de vrouwen sowieso alles voor hun rekening. Die zaten in het klassieke rollenpatroon: de vrouw doet het huishouden, de man gaat werken. Mijn generatie vrouwen heeft daarmee geworsteld, wij gingen ook werken en vonden dat de man zijn deel moest doen. En de mannen van vandaag maken daar ook geen probleem van, want zij zijn opgevoed door moeders die gingen werken en kregen het idee mee dat je als man hoort te participeren in het huishouden. En toch draagt de jongste generatie vrouwen in hun hoofd nog mee wat hun moeders voelden: zij namen de eindverantwoordelijkheid. Vandaag verdelen ze het werk wel, maar voelen zich daar schuldig om. Het is de laatste hindernis die we moeten nemen vooraleer we écht gelijkwaardig kunnen participeren.”

Mama Tessa: “Ik zit in alle WhatsApp-groepjes om te carpoolen met de kinderen. Steven rijdt, maar enkel als ik het vraag. Hij stelt zich nooit de vraag: hoe krijgen we die agenda gebolwerkt?”

Burn-out van moederen

Zorgen dat alle ballen in de lucht blijven, daar wordt een moeder doodmoe van. Zo moe dat het licht weleens durft uit te gaan. Tessa (42): “Twee jaar geleden ben ik op vakantie met vrienden ingestort. Als ik de jongste in bed stopte voor zijn middagdutje, bleef ik daar liggen in het donker. Ik had geen zin om deel te nemen aan het vakantiegebeuren, ik was óp. Ik besefte dat ik niet oververmoeid was van mijn werk – ik heb wel stress, maar als ik vertrek dan laat ik die daar achter. Maar thuis stopt het nooit. Mijn man doet veel taakjes, maar alleen als ik het expliciet vraag. Wij hebben een iCloud-agenda die we samen invullen, maar ik zorg ervoor dat iedereen geraakt waar ie moet geraken, ik zit in alle WhatsApp-groepjes om te carpoolen met de kinderen. Steven rijdt wel, maar enkel op mijn vraag en als het past in zijn agenda. Hij stelt zich nooit de vraag: hoe krijgen we die agenda gebolwerkt? Ik ben na die vakantie naar een psycholoog gestapt. Zij heeft me doen inzien dat ik het vooral mezelf aandoe. Een stom voorbeeld: Max wil enkel rood vlees op zijn boterhammen voor school, Lily alleen salami. Als die er niet zijn, dan panikeer ik: ‘Ik moet nog naar de winkel voor hun vleesje’. Terwijl Steven gewoon zegt: eet maar iets anders, en dat doen ze dan gewoon. Van hem nemen ze dat aan, terwijl ik mij zit te verontschuldigen en dan beginnen ze te zeuren. Ik probeer nu meer los te laten, mezelf niet in honderd bochten te wringen voor de kinderen, hen niet de pap in de mond te geven zodat ze kunnen zagen. Ik heb ook geleerd om niet alles in één dag te proppen – én hobby’s van de kinderen, én winkelen én naar de fitness ’s avonds. Maar het blijft een constante zoektocht naar balans.”

Rika Ponnet: “We zitten gemiddeld drie uur per dag op sociale media te kijken naar hoe perfect alles loopt bij een ander. Tijd die je beter kunt besteden”

Het maakbare leven

Moe zijn van het moederen: veel mama’s klagen erover. Waarom wordt er vandaag zoveel aandacht aan besteed? Rika Ponnet: “Wat meespeelt zijn de vele verhalen van burn-out en overbelasting tout court. We voelen ons overbevraagd, maar we overbevragen vooral onszelf. De tendens die ik zie bij veel vrouwen, is het idee dat het leven maakbaar is. We moeten eruit halen wat erin zit, op élk vlak: gezin, carrière … Gewoon goed is niet goed genoeg, alles moet perfect verlopen. Dat vergroot ook de emotionele arbeid voor jezelf. Als je voltijds werkt met twee kinderen, kun je niet verwachten dat je huis altijd spic & span is. Wat ook meespeelt, is dat zoveel kinderen speciale behoeften hebben. We problematiseren heel snel, terwijl vroeger een kind gewoon ‘anders’ was of in een ‘moeilijke fase’ zat. Vandaag krijgen ze meteen een label, en als er iets fout gaat, is dat de schuld van het kerngezin. We zijn de eindverantwoordelijke voor alles wat niet perfect loopt in ons leven en daar worden we hondsmoe van.”

Rika Ponnet: “We zijn de eindverantwoordelijke voor alles wat niet perfect loopt in ons leven en daar worden we hondsmoe van”

Trager gaan leven

De oplossing lijkt simpel: we moeten niet enkel de taakjes verdelen, maar ook de emotionele arbeid. Maar hoe doe je dat dan? Rika: “Alles hangt af van de kwaliteit van je relatie, of er al dan niet empathisch wordt gereageerd, of je echt terechtkunt bij je partner om de stress mee te dragen. Nu, vaak zijn beide partijen al overbelast, dus je eigen ambities bijstellen is net zo belangrijk. Trager leven, niet doorschieten, meer respect voor rust en zelfzorg … Het zal maar lukken als we minderen, en dat begint bij jezelf. Probeer niet elk domein in je leven te zien als een uiting van hoe geslaagd je bent. Niet alles moet zinvol zijn, het mag ook gewoon eens rommelen zijn. Beeldcultuur op sociale media helpt natuurlijk niet. We zitten gemiddeld drie uur per dag op Facebook en Instagram. Wel, denk er eens over na hoe je die tijd beter kunt spenderen, waardoor je emotionele arbeid mindert in plaats van je te laten opdraaien door te kijken hoe perfect het loopt bij een ander. We gaan dat leren hoor, want we hebben daar nood aan. Mensen willen niet bereikbaar zijn, ze willen in het nu leven. Dat moet ook, want emotionele arbeid is nefast voor je brein, we ervaren dat echt als een overbelasting. Het zal dus kiezen worden. Verdrink niet in je eigen soep van veelheid. En dan zul je voelen wat een bevrijding dat is.”

Ook interessant:

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!