Traumatische bevalling: wat als bevallen sporen achterlaat?
De geboorte van een kind hoort een heuglijke gebeurtenis te zijn. Toch is dat niet voor iedereen waar. Bij sommige vrouwen kan de bevalling zo intens of onverwacht verlopen dat er een trauma optreedt. Hoe zo’n trauma eruitziet, wat het doet met je kind en hoe je ervan ‘geneest’? Een paar belangrijke zaken op een rij.
Traumatische geboorte: een intense gebeurtenis
Bevallen is een bijzondere gebeurtenis, die op z’n zachtst gezegd een hele indruk op je nalaat. Niet alleen zet je een kind op de wereld, meestal komt er ook aardig wat pijn en intense arbeid bij kijken. In sommige gevallen is de bevalling zelfs zo ingrijpend dat je achteraf meer dan normaal tijd nodig hebt om die te verwerken. Dat is vooral het geval als er complicaties optraden, of als niet alles verliep zoals je het zelf verwacht had. Verloor je bijvoorbeeld veel bloed, draaide je kind tijdens de bevalling in stuit en moest je per direct toch nog naar het ziekenhuis worden gebracht (voor een spoedkeizersnede)? Allemaal zaken die waarschijnlijk niet in je plan A opgenomen stonden.
Maar ook ‘kleinere’ dingen die tijdens de bevalling de kop opsteken, kunnen ervoor zorgen dat de gebeurtenis op jou een klein trauma nalaat. Kwam je kindje bijvoorbeeld met een zuignap ter wereld en voelde dat voor jou vrij agressief aan? Bleef je baby net iets langer in het geboortekanaal zitten dan nodig? Of kwam er onverwacht een van de zorgverleners mee duwen op je buik om het kind eruit te krijgen? Alle dingen – hoe klein ook – waaraan jij als zwangere vrouw je niet verwachtte, kunnen een trauma veroorzaken.
Een traumatische bevalling: mogelijke oorzaken
Nog meer oorzaken die mogelijk aan de basis van een traumatische bevalling kunnen liggen:
- De prenatale conditie van de moeder, zowel fysiek als psychologisch: ben je bijvoorbeeld ongewenst zwanger, heb je erg lang in een fertiliteitstraject gezeten vooraleer je effectief zwanger werd of zijn er relationele problemen tussen jou en je man? Dan kan die psychische instabiliteit ervoor zorgen dat je mentaal helemaal niet klaar bent om te bevallen en dat je geest tijdens de bevalling niet echt meewil. Dat kan zorgen voor een traumatische bevalling: je lichaam moet je kind wel op de wereld zetten, maar psychisch heeft je systeem geen ruimte om met die intense gebeurtenis om te gaan.
- Onverwachte gebeurtenissen tijdens de bevalling zelf: langdurige en pijnlijke arbeid, keizersnede, vacuümextractie, vrees voor verlies van het kind of verlies van je eigen leven, etc.
- Acuut ervaren emoties tijdens de bevalling: gaat er bijvoorbeeld iets mis, of gebeurt er iets onverwachts? Dan kan het zijn dat je als moeder – of als vader ook – even intens veel angst ervaart, je in paniek bent of zelfs even compleet stilvalt en dissocieert. Zulke intense negatieve emoties zijn grote voorspellers van een PTSS (posttraumatisch stress-syndroom) achteraf.
- Complicaties of afwijkingen bij de baby: ook als je baby geboren wordt met een afwijking of ziekte die je niet had verwacht, kan dat zorgen voor een trauma. Want je hoofd is ingesteld op een perfect gezond kindje. Als dat dan niet blijkt te kloppen, kan ook dat een hele opdoffer zijn, zeker na zo’n intense periode van bevallen.
- Verplegend personeel: wie je rond je hebt bij je bevalling doet natuurlijk veel. Zorgen de mensen goed voor je? Houden ze rekening met jouw wensen en gaan ze om met jou op de manier dat jij dat graag hebt? Is dat niet het geval en is het verplegend personeel net een beetje bruusk of invasief? Dan kan ook dat leiden tot een traumatische ervaring.
- Traumatische voorgeschiedenis bij de mama: tot slot kan ook een traumatische voorgeschiedenis bij de moeder ervoor zorgen dat ze de bevalling op een abnormale of moeilijke manier beleeft. Is er sprake van een eigen hechtingstrauma of van seksueel of fysiek misbruik in het verleden? Dan kan een intense ervaring als een bevalling deze dingen weer oprakelen en ervoor zorgen dat de connectie tussen lichaam en geest niet helemaal goed zit.
Traumatische bevalling: de gevolgen voor mama en kind
Heb je als mama de bevalling als traumatisch ervaren? Dan wil dat zeggen dat de ervaring zo intens en zo bedreigend op jou is overgekomen, dat je die nog niet emotioneel verwerkt hebt. Zolang je geen tijd en ruimte kunt nemen om dat wel te doen, zal je systeem ‘vol’ blijven zitten met onverwerkt materiaal. Daardoor kom je in een staat terecht waarin je emotioneel meestal niet helemaal geconnecteerd bent met jezelf: pijnlijke herinneringen aan de bevalling druk je meestal weg en er is over het algemeen geen sprake meer van ‘flow’. Je voelt je slecht, somber, niet geconnecteerd of apathisch en weet misschien zelf niet wat er aan de hand is.
Omdat je niet in touch bent met je eigen gevoelswereld, wordt ook verbinding maken met je baby heel moeilijk. En laat dat voor je pasgeborene nu net héél belangrijk zijn. Want om z’n eigen emotionele systeem te reguleren hangt die in die prille eerste maanden tot jaren helemaal af van jou en je partner. Door emotioneel op hem af te stemmen, leert je baby zichzelf te kalmeren bij stress en zijn noden onder controle te houden. Kun je als ouder niet afstemmen op je baby – bijvoorbeeld omdat je zelf met een onverwerkt trauma zit? Dan zal dat leiden tot moeilijkheden in de hechtingsrelatie en in de emotionele ontwikkeling van je baby.
SYMPTOMEN VAN EEN BEVALLINGSTRAUMA
De symptomen die optreden na een traumatische bevalling, verschillen natuurlijk van persoon tot persoon. Deze dingen steken mogelijk de kop op:
- Je voelt je somber, niet lekker in je vel, bent snel prikkelbaar en weet eigenlijk zelfs niet goed waarom. Ook gevoelens van angst afschuw, boosheid, schuld of schaamte kunnen aanhoudend opduiken.
- Je bent niet meer de persoon die je vroeger was: je trekt je terug uit contact, bent veel sneller op je tenen getrapt, hebt geen zin meer om dingen te doen en geen interesse meer in de dingen die je vroeger leuk vond om te doen.
- Je trekt je terug uit de relatie met je partner: je ontwikkelt door schaamte en schuldgevoelens een laag zelfbeeld waardoor je geen intimiteit meer kunt verdragen. Dat kan leiden tot relatieproblemen of tot het vermijden van intiem en seksueel contact.
- Je voelt helemaal geen band met je baby: je wilt je pasgeboren hummeltje doodgraag zien, maar het lukt je niet om emotioneel bij hem te zijn. Je kunt geen verbinding aangaan met je kind en je vermijdt gevoelens, omdat ‘voelen’ meteen alle negatieve en niet verwerkte emoties van de bevalling mee naar boven brengen.
- Pijnlijke of moeilijke herinneringen aan de bevalling worden uitgevlakt: je denkt liever niet terug aan het ziekenhuis, het verplegend personeel, de bewuste avond of de muziek die toen speelde. Het is mogelijk dat je je kindje zelfs niet bij je wilt hebben, want je baby confronteert je met dat trauma.
- Je voelt je onthecht of vervreemd van anderen: je kunt geen contact meer maken met andere mensen. De blokkades die je eigen emotionele systeem verhinderen weer in de plooi te vallen, zitten ook in de weg om contact met anderen te maken.
- Een verandering in reactiviteit: je bent snel prikkelbaar, kunt plots vervallen in extreme woede-uitbarstingen, hypervigilantie, overdreven schrikreacties.
- Je hebt concentratieproblemen en een verstoorde slaap. In het ergste geval krijg je zelfs nachtmerries over de bevalling of terugkerende flashbacks naar de bewuste dag.
Gevolgen voor je kind: hechtingstrauma
Als ouder snel opmerken dat je last hebt van een bevallingstrauma en hiermee aan de slag gaan, is heel belangrijk voor je kind. Wie nog met een trauma zit, kan immers geen goede hechtingsrelatie met z’n baby aangaan en dat is uitermate belangrijk voor de ontwikkeling van je kind. Kinderen hebben emotionele verbinding broodnodig om hun hele leven betekenisvolle relaties aan te gaan met anderen.
Om zich veilig te kunnen hechten, moet een baby kunnen rekenen op een hechtingsfiguur die hij kan vertrouwen, die er altijd voor hem is wanneer hij stress ervaart en die z’n best zal doen die stress zo veel mogelijk voor hem op te lossen en op te vangen. Dat laatste stuk noemen we ‘coregulatie‘: alleen een ouder die z’n best doet om het kind te lezen, aan te voelen, te zien, te horen én daarin te ondersteunen zal een kind de veiligheid en de emotionele stabiliteit kunnen bieden om uit te groeien tot een wezen dat na verloop van tijd zelf voor de regulatie van stress en emoties kan instaan.
RESPONSIVITEIT: IK VOEL MET JE MEE
Om dit als ouder in goede banen te kunnen leiden moet je eerst en vooral ‘responsief’ zijn: je moet emotioneel toegankelijk zijn en in staat zijn om empathisch met je kind mee te voelen. Je moet je eigen emotionele systeem aan dat van je baby kunnen hangen, om er zo weer voor te zorgen dat hij rustig wordt. Daarnaast moet je als ouder ook ‘reflectief’ zijn: je moet inzicht hebben in je eigen verleden en in je eigen emotionele systeem om te kunnen inschatten wat bepaalde reacties van je kind met jou doen. Je wilt er immers goed op reageren en niet impulsief vanuit een misplaatst oud patroon.
Is je kind bijvoorbeeld een huilbaby, dan moet je als ouder een stapje terug kunnen zetten en die emotionele stress van je baby proberen te ontvangen zonder je er in mee te laten sleuren. Doe je dat wel? Dan komen jij en je baby in een patroon van trekken en duwen terecht waarin er met niemands noden goed en ondersteunend wordt omgegaan. Helaas is dat laatste voor ouders met een bevallingstrauma veel minder evident: er is geen plaats om je eigen emoties te voelen, laat staan om voor die van je kind te zorgen.
Een traumatische bevalling gehad? Enkele tips
Hoe je als ouder aan de slag gaat met zo’n bevallingstrauma?
- Erkenning en aanvaarding: je eigen trauma erkennen is zoals zo vaak een belangrijke eerste stap. Opmerken dat er iets niet juist is met je emotionele systeem en daar ook open voor durven uitkomen, legt de weg naar een behandeling vrij. Omdat veel vrouwen met een ‘bevallingstrauma’ de negatieve en pijnlijke herinneringen net uit de weg willen gaan, kan dit best al een moeilijke stap zijn. Die moeilijke gevoelens toch onder ogen komen, is echter essentieel door herstel.
- Praat erover met anderen: jezelf confronteren met die negatieve gevoelens doe je uiteraard niet alleen. Zoek mensen in je omgeving die je vertrouwt en bij wie je terechtkan met je verhaal. Je emoties delen en je verhaal kwijtkunnen, helpt vast ook al een hele hand.
- Is het trauma zo ernstig dat er sprake is van een postpartum PTSS? Dan zoek je best professionele hulp. Er zijn inmiddels tal van instellingen die zich specialiseren in mentale zorg voor, na of tijdens de bevalling.
- Bij een bevallingstrauma kan gesprekstherapie een oplossing zijn, maar evengoed pak je het trauma aan met behulp van EMDR, een trauma-verwerkende techniek op basis van rapid eye movement.
- Tot slot, kan er na een bevallingstrauma best ook gewerkt worden aan de relatie tussen beide partners en aan de relatie tussen moeder en kind. Baby’s zijn enorm flexibel. Liep er tijdens de allereerste maanden iets mis in de gehechtheidsrelatie tussen moeder en kind, dan kan dat nog perfect rechtgetrokken worden met professionele begeleiding. Dagbehandelingscentrum de Kleine K in Leuven bijvoorbeeld is gespecialiseerd in deze problematiek.
Meer lezen over hechting en trauma:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!