Goede vraag: mogen we onze kinderen nog wel straffen?

Je stem verheffen, kiezen voor een time-out of misschien zelfs een corrigerende tik? Je kind terechtwijzen als hij iets fout heeft gedaan hoort bij de opvoeding. Hoe je dit aanpakt, verschilt echter van persoon tot persoon. In zijn boek ‘Mogen we nog wel straffen?’ vraagt pedagoog Philippe Noens zich af waarom straffen zo’n besmet woord is geworden en hoe je je kinderen dan leert hoe het wel moet.

Wat doe je als je kind voor de zoveelste keer met z’n bal tegen het raam trapt? Juist, die bal voor even afpakken. Niets mis mee, aldus Philippe Noens, die in zijn boek ‘Mogen we nog wel straffen?’ graag een lans breekt voor de ouder die zijn kind corrigeert. Philippe is pedagoog aan het kenniscentrum Gezinswetenschappen van de Odisee Hogeschool, maar ook vader van vier kinderen.

Hij gebruikte het recente debat rond de pedagogische tik als aanleiding voor dit boek. “Wist je dat 40% van de ouders van jonge kinderen vindt dat zo’n tik acceptabel is en erbij hoort als een deel van de opvoeding?”, vraagt Philippe. “Het gaat natuurlijk om een breed spectrum van fysiek contact”, gaat hij verder. “Van de oorveeg tot een tik tegen de vingers of tegen de pamper. Het is belangrijk hoe je zo’n tik begrijpt, en ook dat we deze ouders niet vercriminaliseren.”

Een tik tegen de billen wettelijk verbieden?

“Het is natuurlijk een goede zaak dat we nadenken over het recht op geweldloos opvoeden en dit in het wetboek opnemen”, aldus Philippe. “In 2021 zijn er wetsvoorstellen voor gelanceerd, maar het is een beetje op een sisser afgelopen. Achter de schermen wordt er nog volop aan gewerkt, waardoor het dit jaar mogelijks opnieuw op het programma komt. Ik hoop dat men het dan in de media gaat hebben over geweld in al zijn vormen, dus ook psychologisch geweld, verbaal geweld en alle vormen van fysiek geweld. Men mag de discussie niet vernauwen tot enkel die tik, want dat is maar een klein onderdeel van dit recht.

“Er is geen enkele reden om jouw kind pijn te doen”

Toch moet je opletten voor een semantische verwarring. Geweld en agressie zijn sterkere woorden dan een corrigerende tik. Toch pleit ik ervoor om ook die tik onderdeel te maken van dat recht. Het is namelijk makkelijker om principieel aan alle ouders te zeggen dat er geen enkele reden is om jouw kinderen pijn te doen. Het omgekeerde zou raar zijn, toch? Alle vormen van geweld veroordelen, maar je kind een corrigerende tik geven kan wel? Neen, we moeten hierin duidelijk zijn.”

Zijn er nog strenge ouders?

De pedagogische tik is enkel de aanleiding, maar het boek is eigenlijk een reflectie op de hedendaagse opvoeding. Die kun je volgens Philippe indelen in drie grote stijlen.

“De eerste noemen we de autoritaire opvoeding. Dit zijn ouders die nogal rechttoe rechtaan opvoeden. Er zijn een aantal regels en afspraken waaraan kinderen zich moeten houden en een flink deel hiervan is niet vatbaar voor onderhandeling.

Aan de andere kant heb je de ouders die gebruik maken van een permissieve opvoeding. Deze ouders proberen hun kinderen zoveel mogelijk tegemoet te komen. Ook kinderen hebben wensen en verlangens en als ouder probeer je hierop in te spelen. Deze ouders zullen niet te veel regels en afspraken van bovenaf opleggen.

Tussenin heb je the best of both worlds en dat noemen we de autoritatieve opvoeding. We hebben een kader met afspraken en regels, maar we willen ook samen met onze kinderen ontdekken hoe we een aangenaam gezin kunnen vormen. Deze ouders zullen wel met hun kinderen onderhandelen vanuit een soort van gelijkwaardigheidspositie. Kinderen hebben wel degelijk inspraak in bepaalde thema’s.

Die stijlen vloeien wat in elkaar over. Het hangt erg van de situatie af hoe je je opstelt.
In de wetenschap duwt men de autoritatieve stijl nogal gauw naar voor als het ideale en dat klopt op zich ook wel. Als je deze opvoedingsstijl hanteert, zorgt het voor een aangenamer opvoedingsklimaat. Maar de wijze waarop het wordt ingevuld is erg persoonlijk.”

Tendens: we moeten meer met onze kinderen praten

“Het is niet omdat het kan, dat we het ook altijd moeten doen”, stelt Philippe. Je mag de dingen ook eens zo laten en je hoeft niet elke discussie aan te gaan. Praten met je kinderen is een prima opvoedingsadvies, maar wordt veel te veel gegeven. Je kunt ook gewoon je kinderen betrekken bij het leven. Jij staat op een bepaalde manier in het leven, en die is anders dan die van je partner bijvoorbeeld. Kinderen pikken dat op, het is dus niet nodig om alles uit te leggen.

“Opvoeden is het leven voorleven”

Voor mij is opvoeden gewoon het leven voorleven en je kinderen betrekken bij de dingen die jij belangrijk vindt. We zijn hier niet alleen en we gaan allemaal op een bepaalde manier met elkaar om. Een heel concreet voorbeeld is boodschappen doen. Als je je kind meeneemt naar de supermarkt hoef je hen niet uit te leggen hoe je boodschappen doet, maar je toont het hen door het te doen.

Ik had laatst een interessant gesprek met mijn vrouw over een afscheid. De vraag was of we ons zoontje van drie zouden meenemen of niet. Afscheid nemen is ook onderdeel van het leven. Hij gaat misschien niet begrijpen wat er allemaal gebeurt, maar we geven hem wel de kans om erbij te zijn. Volgens mij is dat ook opvoeden. Je toont een manier van leven en je nodigt hen uit om te participeren en de dingen te doen zoals jij ze doet. Of net omgekeerd.”

We leggen de lat te hoog

Het leven voorleven als opvoedingstip klinkt erg eenvoudig. “Ik denk ook dat opvoeden relatief eenvoudig is”, zegt Philippe. “Opvoeden is ervoor zorgen dat je kind een mens wordt. In de jaren ‘70 en ‘80 zijn opvoedingsexperts zich beginnen moeien met opvoeding, waardoor we het complexer hebben gemaakt dan het moet zijn. Denk maar aan zoiets eenvoudig als je kind knuffelen. Je kunt online zelfs stappenplannen vinden over hoe je je kind best knuffelt! We zijn wat doorgeslagen in die expertise en hebben opvoeden geprofessionaliseerd. Ouders krijgen de boodschap dat het de moeilijkste job ter wereld is. We begrijpen dat je het als ouder soms niet goed weet, en hierin kunnen we je steunen en bijstaan. Op die manier zet je de deur open voor allerlei adviezen en tips van experts. Allemaal vanuit de gedachte dat het moeilijk zou zijn, maar eigenlijk klopt dat niet.

Een concreet voorbeeld: toen mijn vrouw zwanger was van van ons derde kindje gingen we naar een infosessie in het ziekenhuis waar ze vertelden over het belang van huid-op-huidcontact vlak na de geboorte. Mijn vrouw en ik zijn hoogopgeleid en we kunnen dat wel nuanceren. Uiteraard pak je je kind vast als hij geboren wordt, maar het is nog iets anders dan om de drie uur met je hemd open te liggen skinnen. Ouders die dat wat minder kunnen nuanceren voelen nog meer druk om in te gaan op dat opvoedingsadvies. Zo onschuldig is dat dus niet. De boodschap is dat als je als ouder onvoldoende skint, je jouw pasgeboren kind blootstelt aan een potentieel onveilige hechting. Maar zo zwart-wit is niks in opvoeding. Bij de geboorte van ons vierde kindje werd door de vroedvrouwen en verpleegsters niet meer gesproken over skinnen. Zo zie je maar hoe vluchtig een advies kan zijn.”

Fouten maken

Tegenwoordig kiezen mensen heel bewust voor kinderen en is enkel het beste goed genoeg. We zijn als de dood om fouten te maken in de opvoeding. “Nu bekijken we ons kind een beetje als een project”, aldus Philippe. “Als we er op de juiste manier in investeren, dan komt alles goed. Het lijkt alsof wij dat volledig in de hand hebben en dat is natuurlijk niet zo. Je kunt nog zo’n goede opvoeding hebben genoten en toch als twintigjarige depressieve gevoelens krijgen. Dat is niet de schuld van jouw ouders of de opvoeding. Het leven heeft rare kronkels.”

Voorleven en vertrouwen geven

De ultieme opvoedingstip van Philippe als pedagoog, maar ook als vader van vier kinderen? “Niet steeds alles uitleggen. Het is interessanter om jouw leven voor te leven en jouw kinderen uit te nodigen om te participeren. In het weekend en op de momenten dat ik niet moet werken probeer ik onze kinderen regelmatig te betrekken bij wat ik doe. Ook gewone dingen. Neem nu dat ik mijn fietsband moet plakken, dan zeg ik dat tegen mijn kinderen. Als ze zin hebben komen ze erbij staan en mogen ze me helpen. Ik toon hen op die manier dat ook dat onderdeel is van het leven. Door hen te betrekken hoop ik wel dat ze er iets van opsteken. Eigenlijk leef je het voor, maar koester je ook de verwachting dat jouw kinderen het op een bepaald moment gaan overnemen.

Wees ook niet bang. We onderschatten onze kinderen vaak, omwille van een soort veiligheidsprincipe. Is dat wel veilig, zo’n band plakken met de kinderen erbij? Gaat mijn zoontje van een jaar geen kleine onderdelen in zijn mond stoppen en mijn zoon van drie zichzelf niet pijn doen met een zware sleutel? Ik betrek mijn kinderen ook vaak bij het koken. Samen een eitje bakken bijvoorbeeld. Ja, de pan is warm en neen, het eitje is achteraf gezien niet perfect. Maar ik vind het belangrijk dat mijn kinderen dat leren, omdat ik dat niet altijd voor hen kan en wil blijven doen.

“Geef je kinderen de kans om groot te worden”

Het is belangrijk dat we onze kinderen vertrouwen geven. Dat is niet altijd makkelijk en soms moet ik me er toe dwingen hen los te laten. Dat is een mooie opdracht voor de ouders van nu: geef je kinderen vertrouwen en de kans om groot te worden. Door het feit dat we het zo goed willen doen als ouders, zijn we onze kinderen aan het overvleugelen. Je opvoeding of ouderschap wordt bijna gezien als een deel van je persoonlijkheid.

“ouders doen het zo slecht niet. Voed wat meer op vanuit je buikgevoel”

Bij deze nog een tip: als iemand zoals ik iets zegt of schrijft over opvoeding, neem het vooral niet te persoonlijk. Negeer wat ik en andere experts zeggen en voed wat meer op vanuit je intuïtie en buikgevoel. Ouders doen het allemaal nog niet zo slecht. Misschien moeten we ze wat meer gerust laten en zien welke mooie dingen er ontstaan.”

Ruimte om te experimenteren

“Ken je het idee van liefdevolle verwaarlozing?”, vraagt Philippe. “Dat is geen opvoedingsstijl of -theorie, maar wel een opvoedingsidee. Je laat je kinderen op een liefdevolle manier aan hun lot over. Probeer het wat meer los te laten en laat je kind experimenteren. Soms gaat het goed en soms zal je kind vastlopen. Ook uit mislukken leert je kind veel.

“Als je de omgeving op losse schroeven zet, gaan kinderen er creatief mee om”

Jammer genoeg is er weinig ruimte voor kinderen om te experimenteren. In Vlaanderen is er steeds minder openbare ruimte om vrijuit te spelen. In elk park staat er een bordje ‘verboden om in de bomen te klimmen’. Mijn kinderen vroegen me onlangs hoe ze dat moesten doen, in een boom klimmen. Ik vind dat bijzonder jammer. De opdracht voor de samenleving is om ervoor te zorgen dat kinderen de kans krijgen om te experimenteren, om te spelen, om in de bomen te klimmen, en om zich af en toe eens pijn te doen. De ruimte zou op een heel andere manier vormgegeven moeten worden. Als je de omgeving – letterlijk – op losse schroeven zet, laat je het over aan de kinderen om er op een creatieve manier mee aan de slag te gaan.”

Mogen we wel nog straffen? verschijnt bij Borgerhoff & Lamberigts en kost 19,95 euro.
Voor meer info: www.borgerhoff-lamberigts.be

Meer lezen over opvoeding?

• Je kind tot een goed mens opvoeden: hoe doe je dat?
• Als introvert een extravert kind opvoeden? Deze tips kunnen helpen!
• De beste opvoedtips uit Scandinavië

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!