Je kind anti-racistisch opvoeden: zo pak je het aan

Uit onderzoek blijkt dat kinderen en kleuters van vier er soms onbewust al licht discriminerende ideeën op na kunnen houden. Hoe dat anno 2021 nog kan? En hoe je er als ouder voor zorgt dat jouw kind het straks anders doet? Een paar tips op een rij.

1. Verdiep je in het thema

Bekijk eens een documentaire die het thema racisme en discriminatie aankaart. Of lees een boek dat je vertelt over het Belgische koloniale verleden en het institutionele racisme dat daaruit voortkwam. Geen idee waar te beginnen? Dan hebben we een paar goede opties in de aanbieding:

• ‘Wit is ook een kleur’: in deze documentaire van Sonny Bergman krijg je meer zicht op wat ‘wit privilege’ precies inhoudt en op de onbewuste manier waarop ‘ongelijkheid’ zich ook nog in ons ‘moderne’ denken binnen weet te verstoppen.

• ‘Explained: the racial wealth gap’: in een aflevering van slechts 16 minuten wordt hier uitgelegd hoe slavernij, racisme en discriminatie een grote welvaartskloof tussen verschillende bevolkingsgroepen over de hele wereld hebben gelegd.
• ‘Waarom het gevaarlijk is om te denken dat je geen vooroordelen hebt’: deze presentatie van de Universiteit van Nederland legt uit dat iedereen vooroordelen heeft, en dat je die maar kunt weerleggen door je er eerst bewust van te worden.

Zou je graag nog meer lezen en kijken over het thema? Neem dan zeker eens een kijkje op wit huiswerk, een online platform waarop Anne van der Ven allerlei anti-racisme werken wil bundelen om mensen te sensibiliseren over het thema. 

2. Ga resoluut voor anti-racisme

Je kind anti-racistisch opvoeden is niet hetzelfde als je kind niet racistisch opvoeden. Om ervoor te zorgen dat de komende generatie zich bewuster los kan maken van de vooroordelen die er bij onze generatie misschien wel nog ergens inzitten, moet je als ouder racisme bewust onder de aandacht van je kind gaan brengen.

Hoe? Maak je kind duidelijk dat hoewel iedereen gelijk is, dat in onze wereld nog altijd niet zomaar betekent dat ook iedereen dezelfde kansen krijgt. En dat dat dus wél zo zou moeten zijn. Leg uit dat racisme nog steeds bestaat en laat zien hoe oneerlijk dat principe is.

3. Begin zo vroeg mogelijk

Onderzoek toont aan dat kinderen al vanaf hun derde geconfronteerd worden met racisme en vooroordelen op basis van huidskleur, dat merkt de Nederlandse pedagoge Jillian Emanuels op haar website op. Omdat kinderen vanaf ongeveer diezelfde leeftijd ook kleur beginnen te zien, is het belangrijk dat jij als ouder hem of haar er vanaf dat moment stilaan van bewust maakt dat rassenverschillen en een diversiteit in huidskleur wel bestaan. Maar dat alle mensen, of die er nu een roze, bruin of geel ‘velletje’ op nahouden, wel absoluut gelijkwaardig zijn.

4. Gebruik de juiste termen

Leer je kind niet alleen dat verschillende huidskleuren bestaan, maar benadruk meteen ook om de juiste termen te gebruiken. Taal speelt immers een belangrijkere rol bij racisme dan je zou denken, want bepaalde termen brengen een connotatie van ongelijkheid met zich mee. Als je die in stand blijft houden, zal ook de rest niet volgen.

“Zijn jij en je kind een keertje aan het kleuren, wijs je zoon- of dochterlief er dan eens op dat het ‘huidkleurige’ krijtje niet op alle huidskleuren lijkt en ze het daarom beter zalm of beige kunnen noemen”, zo legt Jillian Emanuels uit aan Het Parool.

5. Ga voor contact met verschillende culturen

Nog belangrijk om racisme bij jouw kind geen kans te geven: laat het zo vroeg mogelijk al in contact komen met kinderen uit andere culturen en mensen van een andere etnische achtergrond. Onderzoek toont namelijk aan dat kinderen die al van jongs af vriendschappen sluiten met kinderen van een andere huidskleur, daardoor minder vooroordelen zullen ontwikkelen.

Neem in dat opzicht ook zeker je eigen omgeving eens kritisch onder de loep, want de kans dat je er een voornamelijk witte vriendengroep en kennissenkring op nahoudt, is vrij reëel. Een erg representatief beeld van de samenleving schep je daar niet mee voor je kind. Probeer het eens wat ruimer te bekijken en ga bewust op zoek naar opties om contacten te leggen met mensen uit andere bevolkingsgroepen.

6. Pas je boekjes en je speelgoed aan

Staan de Iraanse buren niet meteen te springen om nieuwe vrienden, dan is dat natuurlijk ook wel begrijpelijk. Maar ook dan zijn er opties: ga op zoek naar andere films, kies eens voor een boekje waarin een blank kindje vriendschap sluit met een kindje uit een andere cultuur of leg een multicultureel arsenaal aan poppen aan. Een goede optie hier? ‘Brown Girl Magic’ van Dalilla Hermans, een boek voor kinderen vanaf 6 jaar waarin de schrijfster racisme op een toegankelijke, maar directe manier aankaart.

Diversiteit enkel aanbieden, blijkt trouwens niet genoeg om je kinderen van vooroordelen te vrijwaren, zo legt Judi Mesman, hoogleraar Diversiteit in opvoeding en ontwikkeling aan de Universiteit Leiden aan de Nederlandse Volkskrant uit. Wil je dat je kind effectief een onbevooroordeelde blik ontwikkelt, dan is het vooral belangrijk dat hij of zij aan het contact tussen mensen uit verschillende culturen ook een fijne ervaring heeft.

Hoe doe je dat? Speel je samen met de poppen, laat dan bijvoorbeeld ook zien dat het zwarte popje en het witte popje vriendschap sluiten en dat ze daar alle twee veel plezier aan beleven. Judi Mesman: “Kinderen denken dan: ‘dat kindje lijkt op mij en doet leuke dingen met dat andere kindje, dus dat kan ik ook’.”

7. Laat je kind zich inleven in de positie van ‘gediscrimineerde’

Nog een goede tip om je kind tot een anti-racistische volwassene te laten uitgroeien, is hem of haar op jonge leeftijd al eens te laten ‘ervaren’ hoe pijnlijk en oneerlijk racisme eigenlijk is. Laat je kind zelf fictieve verhaaltjes en situaties bedenken waarin er wordt gediscrimineerd en vraag hem of haar dan hoe hij denkt dat het andere kindje zich zou voelen?

“Stel dan de vraag wat hij of zij zou doen om dat kindje te helpen”, zo raadt pedagoog Minchenu Maduro aan in datzelfde artikel in De Volkskrant. Op die manier leert je kind al een positie innemen in een situatie waarin racisme de kop opsteekt, en kan hij of zij veel beter actie ondernemen, mocht er zich ooit effectief zo’n situatie voordoen.

8. Maak het thema niet te beladen

Je kind al van jongs af aan bewust proberen te maken van racisme en discriminatie, is goed. Maar doe het niet te ostentatief: probeer het thema aan te halen wanneer het zich voordoet, of eventueel te betrekken tijdens een andere activiteit – zoals het lezen van een boekje of tv-kijken, maar ga er zeker niet over preken. Dat zal de aandacht van je kind er op een verkeerde manier op focussen en zo loop je de kans dat hij of zij zich er net niet voor open zal stellen.

9. Overwin je eigen ongemak

Jonge kinderen zien wel kleur, maar hangen aan die kleur nog geen waardeoordeel vast. Dat komt pas later, zo rond hun vijfde levensjaar, als ze de verkeerde boodschappen meekrijgen tenminste. Veel jonge kinderen confronteren hun ouders in die vroege eerste levensjaren dan ook al eens met een opmerking over ras of huidskleur die op zich niet verkeerd is, maar waar hun ouders toch ongemakkelijk op reageren, gewoon omdat ze niet weten hoe.

De gouden tip hier: verkramp niet en leg je kind gewoon uit dat er inderdaad zwarte, roze, gele en bruine velletjes bestaan. Probeer eventueel ook al meteen iets meer te vertellen over verschillende culturen op de wereld, maar enkel als de situatie zich daartoe leent. Het belangrijkste is dat je je kind een open geest van gelijkheid meegeeft.

10. Corrigeer je omgeving

Kinderen zijn erg ontvankelijk voor dingen die ze in hun omgeving horen waaien. Het wereldbeeld dat je zoon of dochter zich zal vormen, zal (helaas en maar goed ook) niet enkel gebaseerd zijn op dat van jou. Hoor je in je omgeving dus iemand een racistische opmerking maken, aarzel dan ook niet om die persoon daar op een respectvolle manier over aan te spreken.

Op die manier laat je je kind niet alleen zien dat je niet akkoord bent met deze manier van kijken naar de wereld, maar daag je de andere persoon ook uit om verantwoordelijkheid te nemen voor zijn uitspraken. Misschien stimuleer je die persoon zo wel om wat bewuster over zijn opvatting na te denken, de vooroordelen erin te ontdekken en die aan te pakken. Mooi meegenomen, toch?

Meer lezen over opvoeden:

• Opvoeding: dit vonden onze ouders vroeger normaal, maar zouden wij nooit doen  
• Opvoeden ná corona: “Bereid kinderen voor op een complexe wereld” 
• Opvoeden is geen wedstrijd; “Nee, niet alles hoeft perfect te zijn”

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!