Een poppenhoek, een bouwhoek en enkele tafeltjes om aan te kleuren of te schilderen. Zo ziet een traditioneel kleuterklasje er in onze hoofden uit. Maar beantwoordt deze opstelling nog aan de noden van onze kleuters van vandaag? Dat vroegen we aan Barbara De Jonge, lerarenopleider aan Odisee, maar vooral ook expert als het gaat over leeromgevingen.
Praten we over hervormingen binnen het onderwijs, dan hebben we het in de meeste gevallen over het lager of secundair onderwijs. Toch verdienen ook de allerkleinsten op school onze aandacht. Dat vond ook Barbara De Jonge, die in haar toenmalige functie van lerarenopleider bij Thomas More mocht meewerken aan het project rond de kleuterklas van de toekomst. Daarin bekeken ze hoe de leeromgeving een effect kan hebben op de ontwikkeling en het leerproces van de kleuters.
Moeten de hoeken weg in de kleuterklas van de toekomst?
Barbara De Jonge: “Ga je vandaag in een gemiddelde kleuterklas kijken, dan zie je dat men blijft vasthouden aan de traditionele hoeken. Een hoek om met de poppen te spelen, eentje om in te bouwen, liefst gescheiden door hoge kasten waarin al het materiaal bewaard wordt.
We moeten durven nadenken over de leeromgeving van de kleuters. En welke invloed die heeft op hun ontwikkeling
Maar het is belangrijk om niet alleen de manier van lesgeven te laten evolueren, maar ook na te denken over de leeromgeving van de kleuters en welke invloed die heeft op hun ontwikkeling. In de kleuterklas van de toekomst stappen we af van de traditionele hoeken en werken we met een centraal element in de klas. Daardoor krijgen leerkracht én kleuter meer overzicht en ruimte.
Want als je als juf of meester aan het begeleiden bent in een bepaalde hoek, is het een hele uitdaging om het overzicht te behouden en het klasmanagement in goede banen te leiden. Daarnaast moet je kunnen inspelen op de individuele noden van de kleuter. De ene kan namelijk al wat meer aan dan de andere. Het is belangrijk om snel op de bal te kunnen spelen en te kijken waar de nood op dat moment ligt. Dat gaat veel vlotter in een meer open structuur.”
De voordelen: meer autonomie en zelfredzaamheid
Barbara: “Ook voor de kleuters zelf is deze nieuwe opstelling belangrijk. Door af te stappen van de hoeken, geef je hen namelijk nog veel meer kansen wat autonomie betreft en ook de zelfredzaamheid wordt op die manier gestimuleerd. Merk je dat een kleuter eraan toe is, geef je hem meer verantwoordelijkheid of ga je hem meer uitdagen. Dat kan uiteraard ook in een gewone klas, maar omdat er in deze opstelling meer eenheid heerst, schept het meer mogelijkheden om de zelfredzaamheid en autonomie bij de kleuters te leggen.
Ook het onthaal is belangrijk. Veel kleuterklasjes starten de dag met een kringmoment, dat vaak erg lang duurt. Te lang voor bepaalde kinderen. Zij blijven op hun honger zitten en willen graag van start gaan. Als je voor een meer open onthaalmoment kiest, kunnen de kleuters die er klaar voor zijn, vanuit het centrale eiland het spel gaan ontdekken.”
Less is more
Barbara: “Ik merk dat er vandaag de dag veel kleuters overprikkeld zijn in de klas. Uiteraard wil je als juf of meester de kleuters zoveel mogelijk stimuleren. Je ziet dat leerkrachten willen innoveren en inspelen op bepaalde maatschappelijke trends, ook wat materialen betreft. Ik durf stellen dat je niet veel materiaal nodig hebt om tot een interessant spel te komen. Laat het kind het zelf creëren. Dat doe je door terug te gaan naar de essentie en bepaalde hoeken te ‘verarmen’. Het hoeft niet veel te zijn of het allernieuwste om creatief aan de slag te gaan en de ontwikkeling te stimuleren.
Door met een centrale plek te werken om het materiaal te stockeren, creëer je vanzelf meer ruimte in de klaslokalen
In de praktijk krijgen juffen en meesters aan het begin van het jaar een bepaald budget om materiaal aan te kopen. Ze verzamelen dat dan in hun kasten om het nadien misschien één of twee keer per jaar effectief te gebruiken. Als schoolteam kun je ervoor kiezen om op een andere manier te werken. Je kunt bijvoorbeeld een centrale klas inrichten, puur voor materialen. Zie het als een soort magazijn of ruilwinkel. Dan hoef je als juf of meester niet je hele klas vol kasten te zetten om al je materiaal in te bewaren. Op die manier creëer je vanzelf meer ruimte en openheid voor de kleuters.
Leg de focus op de noodzakelijke dingen. Een rijk boekenaanbod vind ik bijvoorbeeld erg belangrijk, om vanuit de verhalen de taal te kunnen stimuleren. Ook loose parts zijn een aanrader. Hiermee kun je op een eenvoudige en laagdrempelige manier de creativiteit van je kleuters stimuleren. Het hoeft dus echt niet veel of trendy te zijn.”
Kan iedereen aan de slag, ook met beperkte middelen?
Barbara De Jonge: “Het concept van de kleuterklas van de toekomst werd ontwikkeld door Dox, een interieurbedrijf. Eigenlijk kan elke school ermee aan de slag. Heb je een beperkt budget, dan kun je starten met enkele kleine stappen. Bekijk met je team hoe je stapsgewijs naar die kleuterklas van de toekomst kunt groeien.
Elke school kan aan de slag met de kleuterklas van de toekomst, zelfs met een beperkt budget
De meesten starten met het idee van het centrale eiland. Nadien kun je eventueel andere dingen implementeren, zoals mobiele elementen of dingen die je aan de wand kunt hangen om bijvoorbeeld een leesplekje te creëren. De traditionele, vaste hoeken verdwijnen. De mobiele elementen zorgen ervoor dat je veel flexibeler bent. Zie je bijvoorbeeld dat een kleuter overprikkeld is, dan kun je op dat moment een rustig plekje creëren. Datzelfde plekje kan nadien een totaal andere invulling krijgen.”
Kleuterklas van de toekomst: geen volledig nieuw concept
Barbara: “De manier van werken in de kleuterklas van de toekomst is bovendien heel laagdrempelig. Je kunt bijvoorbeeld starten met een thema en rond het centrale eiland werken. Denk gerust na over hoe je momenten van verbondenheid kunt creëren, welke basismaterialen je nodig hebt voor dat thema, hoe je een bepaalde opbouw en verschillende spelimpulsen kunt voorzien. Het is geen grote stap voor de leerkracht en iedereen kan op deze manier werken, maar het is wel belangrijk om er als schoolteam voor open te staan.
Het is dus zeker geen volledig nieuw concept. Er gebeurt al heel veel in de kleuterklassen vandaag dat je perfect kunt toepassen in de kleuterklas van de toekomst. Het is voor mij belangrijk dat er meer wordt nagedacht over de leeromgeving zelf en over de inrichting ervan. Onderzoek heeft namelijk aangetoond dat de ruimte of de omgeving een grote impact kan hebben op het leerproces bij kinderen. Ik vind het fijn om te zien dat dat steeds meer aandacht krijgt.”
Met dank aan Barbara De Jonge – Lector lerarenopleiding Odisee Aalst en Brussel – Master in opleidings – en onderwijswetenschappen
Zeker ook lezen:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!