Experiment in ‘De wonderjaren’ laat zien dat ook vijfjarigen al in racistische stereotypes denken

Dieter Coppens doet vanavond in ‘De wonderjaren’ het beroemde poppenexperiment uit de jaren 40 opnieuw in een schooltje in Merksem. De kleuters moeten er kiezen tussen een witte en een bruine pop. Net als 70 jaar geleden kiest bijna elk kind voor de witte, ook de kleintjes met een donkere huidskleur.

In de tweede aflevering van ‘De wonderjaren’ trekt Dieter Coppens naar een schooltje in Merksem, waar hij kleuters laat kiezen tussen twee poppen: een witte en een bruine. ‘Welke van de twee vind je de mooiste? Wie gaat later de baas zijn? Met welke pop zou jij het liefst spelen?’

De respons van de kleuters is behoorlijk confronterend. Zo vertelt een wit jongetje dat hij niet van bruine poppen houdt, terwijl een ander kleutertje de witte pop kiest omdat die blauwe ogen heeft, net als hij. Maar als het merendeel van de kindjes met een donkere huidskleur óók voor de witte pop kiest, wordt het pas echt aangrijpend. ‘De bruine is de helper, de witte is de baas’, zegt een vijfjarige.

Zwartepietendiscussie

Het experiment is gebaseerd op een Amerikaans onderzoek uit de jaren 40, toen zwarte en witte mensen naar afzonderlijke scholen moesten gaan. En wie een donkere huidskleur had, moest achteraan in de bus gaan zitten. Het psychologenduo Kenneth en Mamie Clark bedachten daarom de doll test, om te kijken welk beeld kleine kinderen hadden van zwarte en witte mensen. De programmamakers wilden weleens weten of er al die jaren later, na de zwartepietendiscussie en Black Lives Matter, er iets veranderd is.

Als je de antwoorden van de kinderen hoort, zou je denken van niet. Maar volgens kinder- en jeugdpsychiater Binu Singh die in ‘De wonderjaren’ duiding geeft, is er wel degelijk iets veranderd. Alleen al het feit dat die beelden choqueren, laat zien dat racisme niet tot onze waarden en normen behoort. Vroeger waren witte ouders trots als hun kind zo reageerde, maar vandaag tolereren we dat veel minder. Wel is er nog werk aan de winkel om de stereotypering volledig te doorbreken.

De echte wereld

Wat kun je als ouder doen als je kind een racistische opmerking maakt? Zeker niet negeren, maar juist anticiperen. Niet door te zeggen dat je zoiets niet mag zeggen, maar door te grijpen naar de leefwereld van je kind. Als je een hond in huis hebt, kun je makkelijk uitleggen dat er witte, zwarte en gevlekte honden zijn, en dat die allemaal heel lief kunnen zijn.

Of haal boekjes in huis waarin een zwart meisje als grote held wordt afgebeeld, waar klasjes bestaan uit witte en zwarte kinderen, … Laat ze een wereld zien die écht is.