SOS nieuw samengesteld gezin: “Laat het ideaalbeeld van het traditionele kerngezin los”

Het is gebeurd: je ex-man (of -vrouw) en jij zijn uit elkaar en langs beide kanten steken nieuwe liefdes de kop op. Welke rol zullen die zogenaamde ‘plusouders’ in het leven van jouw kind gaan spelen? En hoe ga je om met de nieuwe partner van je ex? Een paar uitdagingen voor het nieuw samengestelde gezin op een rij.

Eén plus één is… drie (of vier)

De allergrootste uitdaging voor nieuw samengestelde gezinnen? “Dat is waarschijnlijk om het ideaalbeeld van een traditioneel kerngezin los te laten”, zo klinkt het bij relatietherapeute Cindy Schepers. “De dynamiek in een nieuw samengesteld gezin ziet er immers helemaal anders uit dan dat in een gezin waar beide partners ook de ouders van al de kinderen zijn.

Veel ouders blijven na een scheiding met het ideaalbeeld van een groot warm kerngezin, waar nu gewoon meer leden binnen- en buitenwandelen, zitten. Maar zo zit het niet in elkaar. Dat besef komt er meestal maar na verloop van tijd en vraagt om een stukje rouwen: het gezin zoals de ouders – en ook de kinderen – het tot dan toe gekend en gewenst hebben, komt niet meer terug. Voor veel mensen is dat een bittere pil om te slikken.”

Ook voor de plusouders is het aanpassen geblazen. “Eigenlijk is het woord ‘plusouder’ voor mij een beetje een fout gekozen woord. Het impliceert immers dat de nieuwe partners meteen ook een soort van ouderlijke bevoegdheid op zich moeten nemen, terwijl dat niet het geval is. In feite is een ‘plusouder’ niets meer of minder dan de nieuwe partner van één van de ouders.”

Plusouder: nieuwe partner in het gezin

“Plusouders hebben dus helemaal geen opvoedende taak te vervullen in hun nieuwe gezin, want de kinderen van hun partner zijn hun kinderen niet. Er ‘vader’ of ‘moeder’ voor gaan spelen is dan ook niet nodig. Plusouders blijven natuurlijk wel volwassenen die vanuit een zijlijnpositie een band met een kind of een minderjarige aangaan. Dat maakt dat ze sowieso wel een bepaalde verantwoordelijkheid hebben ten opzichte van dat kind, maar de opvoeding komt volledig op de schouders van de biologische ouders terecht.”

“Heb je het moeilijk met de nieuwe partner van je ex? Stel je dan altijd de vraag: ‘van waaruit komt mijn ongenoegen?’. Misschien ontdekt je zo dat het om een emotionele nawee gaat die op zich niks met de persoon in kwestie te maken heeft”

Als zowel de biologische ouders als de plusouders zich bewust zijn van dit functionele verschil, en zich daar ook zo aan houden, dan maakt dat het contact tussen beide partijen waarschijnlijk ook een stuk gemakkelijker. “Een plusouder die zich niet mengt in de opvoeding van de kinderen, kan ook niet door de tegenpartij op de vingers getikt worden voor opvoedkundige beslissingen of een opvoedingsstijl die de andere partij niet zint.”

Open wonden, pijnlijke littekens

Wat als er dan toch wrevel of onvrede optreedt tussen jou en de nieuwe partner van je ex? “Dat is natuurlijk niet ondenkbaar. Als je ex-partner er plots een nieuwe liefde bijkrijgt, dan betekent dat altijd een nieuwe fase in het rouwproces van de scheiding. Dat je het daar in het begin al eens moeilijk mee kan hebben, is logisch.

Toch moet je in dat geval altijd heel bewust kijken naar de positie van waaruit je een bepaald standpunt inneemt. Zie je op Instagram dat de plusmama er samen met je kinderen opuit trekt naar een bar in de stad om er hun verjaardag te vieren en om een paar cadeautjes te kopen, dan is de verleiding misschien groot om de kaart van ‘wat een verwennerij’ te trekken. Maar vraag je dan altijd even af of er ook niet iets anders speelt: misschien vind je het gewoon jammer dat jij er niet bij bent, of dat je kerngezin nu je kerngezin niet meer is.

Jezelf die vragen stellen is heel moeilijk, en de pijn en teleurstelling verbijten soms ook. Toch blijft het heel belangrijk het belang van je kinderen voorop te stellen. Is er qua opvoedingswaarden geen conflict, dan houd je je bedenkingen waarschijnlijk best voor jezelf. Het moeilijkste om dat vol te houden, is wanneer er emotionele littekens meespelen. Die nauwkeurig onder de loep nemen en eventueel goed verzorgen loont wel. Daar is natuurlijk wel heel wat emotionele maturiteit voor nodig, meestal gaat het met vallen en opstaan. Lukt het niet meteen, voel je als ouder dan ook zeker niet schuldig. Een scheiding is heftig voor iedereen.”

Insider/outsider-dynamiek

“Maar ook binnen één kamp van het nieuw samengestelde gezin loopt de dagelijkse werking vaak niet van een leien dakje. Dat komt omdat beide leden van het nieuwe koppel daar heel tegengestelde rollen aannemen, die niet altijd even goed met elkaar te combineren zijn. Binnen zo’n koppel heb je altijd een insider (de partner die tegelijk ook de ouder is van de kinderen) en de outsider (de partner die erbij gekomen is). Het kan natuurlijk dat ook de nieuwe partner nog eens kinderen heeft, dat maakt de dynamiek alleen maar complexer.

“In een nieuw samengesteld gezin heb je altijd een insider – de partner die ook ouder is – en een outsider – de nieuwe partner die zich soms een beetje buitengesloten kan voelen”

Hoe het ook zij: de insider zit bijna permanent in een soort van tweestrijd. Hij is ouder en heeft een primaire relatie met zijn kinderen waarvoor hij ouder is. Daarnaast is hij ook ‘partner van’ en heeft hij een primaire relatie met zijn nieuwe geliefde. Die nieuwe geliefde, aan de andere kant, heeft wel een primaire relatie met hem maar niet met de kinderen.

Daardoor zal die persoon zich vaak een buitenstaander voelen in z’n eigen gezin. Die dynamiek kan voor spanningen en ruzies zorgen. Inzicht krijgen in hoe het relationele spanningsveld van een nieuw samengesteld gezin eruit ziet en je empathisch kunnen inleven in hoe sommige dingen eruit zien vanuit het standpunt van je partner, kunnen jullie relatie helpen slagen.”

Plusouder en kind

Wat de relatie tussen plusouder en kind betreft tot slotte, ook die kan er heel warm en liefdevol uitzien. “Het belangrijkste voor een plusouder is dat die beseft dat die zichzelf niet volledig hoeft weg te cijferen. Ook hij of zij mag zijn wie die is en op die manier in een relatie tot zowel zijn partner als diens kinderen gaan staan. Voor de kinderen is authenticiteit het belangrijkste. Laat zien wie je écht bent en ga op die manier een band met hen aan. Probeer je hardnekkig iemand anders te zijn of doe je te veel je best, dan zullen die kinderen dat merken en daar waarschijnlijk net averechts op reageren.”

Meer lezen over opvoeden anno 2021:

• Co-ouderschap: getuigenissen van mama’s, papa’s en plusouders
• Opvoeden na corona: “Bereid kinderen voor op een complexe wereld”  
• SOS scheiding: met deze tips maak je het je kinderen iets makkelijker 

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!