Verantwoordelijk ouderschap: “Onze kinderen leren van ons, maar wij ook van onze kinderen”

Iedereen die een kind op de wereld zet, creëert voor zichzelf daarmee onvermijdelijk een mandaat als ouder, want het is een functie die komt met verantwoordelijkheid. Wat het anno 2021 betekent om je kind op een ‘verantwoordelijke’ manier groot te brengen? Bruno Vanobbergen, pedagoog, algemeen directeur van het Vlaamse Agentschap Opgroeien, schreef er een boek over: ‘Het Kind, (g)een handleiding’.

Verantwoordelijk opvoeden: een wisselwerking

Bruno Vanobbergen: “Tegenwoordig worden ouders om de oren geslagen met concrete adviezen, tips en opvoedboeken. Goedbedoeld en nuttig allemaal natuurlijk, maar dat is helemaal niet waar opvoeden volgens mij om draait. Uiteraard moet je een kind een bepaald kader aan regels aanbieden, om ervoor te zorgen dat hij op een zo veilig en consequent mogelijke manier kan uitgroeien tot de volwassene die hij wil worden.

Maar wat veel van die boeken en modellen uit het oog verliezen is dat ouderschap een dynamische relatie is. Jij als ouder probeert vanuit een bepaalde overtuiging en vanuit bepaalde waarden en normen niet alleen het gedrag van je kind te sturen zodat hij uitgroeit tot een volwassene die voldoet aan wat jij belangrijk vindt in het leven, maar omgekeerd doet je kind ook iets met jou.”

Verantwoordelijk opvoeden heeft voor de voormalig kinderrechtencommissaris dan ook veel meer met die dynamiek te maken: “Je moet als ouder aanvaarden dat je kind een individu is dat er zelf ook bepaalde overtuigingen, talenten en karakter-eigenschappen op nahoudt. En dat is niet altijd het plaatje dat jij voor ogen hebt. Verantwoordelijk ouderschap is samen met je kind op zoek gaan naar hoe je zijn persoonlijke groei en ontwikkeling het best kan bewaken met beide achtergronden in het achterhoofd. Je kind alle kansen geven om uit te groeien tot de volwassene die hij of zij zelf wil zijn, daar komt het op neer.”

Wie is mijn kind eigenlijk?

Hoe je dat concreet aanpakt? Vooral door goed te luisteren naar je kind. “Elk kind stuurt signalen uit over wat het wil in het leven en hoe hij zich bij bepaalde dingen voelt, wat hij graag doet, wat zijn krachten en talenten zijn. Daar als ouder oog voor hebben en naar proberen te luisteren is enorm belangrijk. Veel ouders hebben de neiging om vanuit hun eigen waarden vóór hun kind te denken, maar dat doet geen recht aan het unieke individu met een eigen wil dat je kind eigenlijk is.”

“Elk kind is anders. Ouders stemmen hun opvoeding dan ook best af op de eigenheid van hun kind, eerder dan naar standaard opvoedadviezen te luisteren”

Een ‘goede’ opvoeding komt dan ook voor elk kind op iets anders neer. En net dat maakt het zo moeilijk om opvoedingsadviezen in een boek te vatten. Bruno: “Elk kind zit anders in elkaar: sommige kinderen hebben wat meer sturing en aanmoediging nodig, anderen hebben het dan weer nodig dat je stevige grenzen voor hen stelt of dat je hen een alternatief parcours op school voorstelt. Om je kind alle kansen te geven om uit te groeien tot zijn best mogelijke volwassen variant, stel je je opvoeding dan ook best af op de eigenheid van je kind. En dat is beter dan dat je je blindelings laat leiden door algemene opvoedadviezen.”

Het beste advies aan ouders anno 2021 luidt dan ook: wees vooral flexibel, opmerkzaam en bereid om samen de zoektocht aan te gaan. “Focus je in je opvoeding vooral op de vraag ‘wie is mijn kind eigenlijk?’ en ga samen op zoek naar een manier om die persoon tot volle ontplooiing te laten komen.”

Opvoeden: een collectieve verantwoordelijkheid

Als ouder van nu heb je echter niet enkel de taak om je kind zo goed mogelijk naar de volwassenheid te leiden, je takenpakket gaat ruimer dan dat. Je hebt ook een collectieve verantwoordelijkheid naar de wereld en naar de samenleving van de toekomst toe. Ook daar mogen ouders zich in hun opvoeding best wat beter bewust van zijn, zo redeneert Bruno. “De kinderen van vandaag zijn de volwassenen van morgen. De waarden, kennis en normen die wij hen meegeven als ze jong zijn, maken dan ook voor een groot deel uit hoe de generatie van de toekomst eruit gaat zien en hoe goed die generatie gewapend gaat zijn tegen de nieuwe uitdagingen waar ze daar tegenaan gaan botsen.”

NIEUWE UITDAGINGEN

In de opvoeding van hun kinderen houden ouders dus best ook al die ‘nieuwe uitdagingen’ een beetje in het achterhoofd en bepalen ze op welke manier ze graag zouden hebben dat hun kinderen er beter (of tenminste anders) op reageren dan de wereld nu. “Wat betreft die collectieve verantwoordelijkheid zie ik op dit moment twee grote hangijzers waar ouders hun kinderen wel wat in mogen meegeven.

Ten eerste was onze maatschappij nooit multicultureler dan vandaag, en zal die ook in de toekomst alleen nog maar multicultureler worden. Dat vraagt om een herdenking van bepaalde tradities en een bepaald gedachtegoed waar een paar generaties geleden nog totaal geen aandacht voor was. Het is volgens mij de verantwoordelijkheid van ouders om hun kinderen van jongs af aan bijvoorbeeld al te stimuleren om antiracistisch in het leven te staan en om een open geest te ontwikkelen wat betreft andere culturen. Dat ouders discussiëren over het afschaffen van zaken als ‘zwarte piet’ lijkt mij dan ook een goede zaak.

Een tweede iets dat we kinderen moeten meegeven, is een groter bewustzijn voor het klimaat. Ook hier geldt echter weer dat we goed moeten luisteren naar onze kinderen zelf, omdat die ons over deze hete hangijzers vaak zelf ook al iets essentieels te vertellen hebben. Kijk maar naar de huidige generatie van klimaatactivisten, die wij dan ook nog zo stereotiep de naam ‘klimaatspijbelaars’ meegegeven hebben. Alsof het feit dat ze een paar dagen school gemist hebben belangrijker is dan het laten doordringen van de boodschap dat het wat onze planeet betreft echt wel vijf voor twaalf is. Die weten veel beter waar de klepel hangt dan veel volwassenen. Onze kinderen en jongeren geven vaak zelf aan wat belangrijke collectieve topics zijn waarbinnen we dringend van mindset moeten veranderen. Oog hebben voor deze signalen en als volwassenen ook eens durven luisteren naar de mensen van morgen lijkt me belangrijk.”

Meer weten over ‘verantwoordelijk opvoeden’? Lees dan zeker Het Kind: (g) een handleiding van Bruno Vanobbergen (€ 19,95 ), nu te koop bij Borgerhoff & Lamberigts. 

Meer lezen over opvoeden anno 2021:

• Opvoeden na corona: “Bereid kinderen voor op een complexe wereld”
• SOS nieuw samengesteld gezin: “Laat het ideaalbeeld van het traditionele kerngezin los” 
• Helikopterouders: waarom we voortdurend boven onze kinderen cirkelen, en hoe we ze weer loslaten 

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!