Een onvervulde kinderwens: Jan heeft geen eigen kinderen en vindt dat erg moeilijk

Als een koppel geen kinderen kan krijgen, gaat doorgaans de meeste aandacht naar de vrouw. Terwijl het verdriet van de man net zo groot is. Jan praat openhartig over zijn onvervulde kinderwens en hoe hij dat gemis een plaats probeert te geven.

“Ik voelde dat ik kinderen wilde”

Jan (54): “Ik heb het als jonge kerel dikwijls met vriendinnen over de vraag gehad: wanneer weet je of je kinderen wil of niet? ‘Je moet het voelen, Jan’, zeiden ze me dan. En ineens — ik weet het nog goed — was het er, op een zaterdagnamiddag in het huis dat ik deelde met mijn toenmalige vriendin. Ik was 26 en ik voelde dat ik kinderen wilde. Alleen liep mijn relatie kort erna op de klippen. We hadden allebei een rugzakje, allebei geen ideale jeugd gehad en dat was niet de beste basis om een gezin te stichten. Ik heb nadien nog relaties gehad, maar nooit langdurige. En dat was voor mij net de voorwaarde om aan kinderen te beginnen. Door mijn verleden wilde ik heel bewust voor kinderen kiezen, niet impulsief en niet met eender wie.

Kinderen voed je bovendien samen op — dat was alleszins hoe ik het zag. Ik wilde hen een mooie kindertijd kunnen geven, met veel geborgenheid. Die drang om te zorgen voor een kind, om een kind wél een veilige omgeving te bieden, om te streven naar een gezonde hechting … Die was heel sterk aanwezig. Maar doordat relaties moeilijk lagen, bleef ook mijn kinderwens onvervuld. Een gemis dat me verdrietig maakte, en zorgde voor een onaangename leegte. Kinderen bepalen je leven. Ze voegen een heel nieuwe wereld toe, geven richting, tonen je de weg. Bovendien is het leven een natuurlijke keten: er was iemand voor jou, en er komt iemand na jou. Toen ik mijn vader verloor, zonder zelf kinderen te hebben, leek ik daardoor even nergens te staan. Dat zorgde voor heel moeilijke momenten, periodes waarin ik snakte naar houvast, naar troost.”

Denkbeeldige dochter

“Ik weet niet of het droombeeld in die periode in mijn hoofd is beginnen groeien, ze is er alleszins al een hele tijd in gedachten: mijn dochter Julia. Denkbeeldig, genoemd naar mijn geliefde grootmoeder. Ik had haar graag ooit een kleindochter gegeven en hoewel oma 97 is geworden, is me dat niet gelukt. Mijn droomdochter zit in mijn hoofd en in mijn hart en ze troost me. Het is een heel persoonlijke gedachte, en ik deel ze pas sinds kort met anderen. Altijd met wat schroom, maar de reacties die ik krijg door me kwetsbaar te tonen, door te praten over Julia, zijn ontroerend mooi. Ze zijn herkenbaar voor anderen.

Ik heb mijn Julia voor het eerst bekendgemaakt in opdracht van een toneelvoorstelling. Daar moest we een brief schrijven aan onze kinderen. Mijn brief bleek bijzonder, want er zijn best lange fragmenten uit voorgelezen. Hoewel ik dat ontzettend spannend vond, bleek het ook louterend. Door haar te delen met de buitenwereld, voelde het helemaal niet meer gek om haar in gedachten te hebben. Ik voelde me vrijer en rustiger … Door over mijn kinderloosheid te praten, door het onderwerp niet weg te duwen, kreeg het in het algemeen een rustigere plek in mijn leven. Dat beschermt me, en behoedt me voor te veel emotionaliteit. Het gemis en de leegte voelen minder zwaar vandaag. Als mensen me nu vragen of ik kinderen heb, dan antwoord ik: ‘Nee, jammer genoeg niet. En ik ga er van uit dat ik er geen meer zal krijgen. Officieel heb ik daar vrede mee’.”

Soms ben ik bang voor later, als ik pakweg tachtig ben. Zal ik me eenzaam voelen zonder kinderen?

In tranen

“Het gemis kan me nu en dan nog overvallen, intens en onverwacht. Zoals laatst toen ik in de zetel onder een dekentje naar een film zat te kijken. Dan zijn er die stille tranen … Wat ook lastig blijft, is wanneer mensen me goede raad proberen te geven: ‘Jan, begin gewoon iets met iemand’, ‘Maak werk van een relatie’, ‘Tegenwoordig kun je toch alleen aan kinderen beginnen?’ Het kwetst, het is alles wat ik niet wil. Voor sommige situaties of dromen bestaat er geen oplossing — zo eenvoudig is het.

De verdrietige momenten, de dagen vol gemis zijn er dus zeker nog, maar ik beleef ze openlijker. Ik schrijf erover op mijn blog, geef interviews en spreek erover voor publiek. Laatst nog was ik op een conferentie van De Bakermat, een kraamzorgcentrum. Het ging toen ook over de nieuwste vruchtbaarheidsbehandelingen. De mens is almaar meer maakbaar, mannen en vrouwen gaan zo makkelijker over hun grenzen in het streven naar een kind. Dat besefte ik toen erg duidelijk.

Terwijl ik me ondertussen vrijer en gelukkiger voel door mijn grenzen net te aanvaarden. Het verdriet dat daarmee af en toe nog gepaard gaat, laat ik toe. Zo gaat het niet etteren. Soms ben ik wel bang voor later, hoe zal ik met mijn kinderloosheid omgaan als ik zeventig of tachtig ben? Zal ik me eenzaam voelen? Wat me troost, is de band die ik heb met bijvoorbeeld de kinderen van mijn exen. Met sommigen heb ik nog een heel fijn contact, en van enkelen hoor ik dat ik belangrijk ben geweest in hun leven. Misschien heb ik daar toch ergens een vaderlijke rol kunnen invullen. Dat maakt me blij, en dankbaar.”

Rijker mét

“Veel vrienden hadden het me toegewenst, het vaderschap. In tegenstelling tot wat je misschien denkt, vond ik anderen zwanger zien worden en kinderen zien krijgen nooit lastig. Het heeft me nooit een gevoel van afgunst bezorgd. Ik voelde me telkens erg betrokken bij de zwangerschappen van vrienden en vriendinnen, wilde er alles over weten. Kinderen blijven wel confronterend voor me, ze zijn ‘zoveel’. Ze staan intens in het leven, zoeken hun weg, doen onverwachte dingen. Als het leven met kinderen goed gaat, lijkt het me fijn. Als het minder gaat, doet het pijn. Dat zie ik erg duidelijk. Een leven zonder kinderen heeft me niet verbitterd, maar ik denk wel nog steeds dat mijn leven rijker was geweest mét.”

De deskundige aan het woord

Lode Godderis is hoogleraar aan het centrum voor omgeving en gezondheid van de KU Leuven en medeoprichter van Kinderwens vzw.

Gaan mannen anders om met een onvervulde kinderwens dan vrouwen?

Lode Godderis: “Mannen zijn in het algemeen pragmatischer dan vrouwen, waardoor ze sneller geneigd zijn in oplossingen te denken. En dat is ook zo in het geval van een onvervulde kinderwens, waarbij mannen geloven in fertiliteitsbehandelingen of bij definitieve kinderloosheid makkelijker een andere wending aan hun leven geven. Maar tegelijk ervaren mannen dikwijls ook een gevoel van schaamte rond dit onderwerp en praten ze er minder makkelijk over omdat een thema als infertiliteit makkelijk verward wordt met ‘minder mannelijk’, terwijl die associatie totaal niet relevant is.

Vrouwen met een onvervulde kinderwens hebben tijdens hun verwerking het voordeel dat ze makkelijker en vaker kunnen terugvallen op hun sociale netwerk. Ze kunnen er vlotter over praten en het probleem is minder taboe. Los daarvan reageren ze doorgaans wel emotioneler, onder meer door de (eventuele) hormonale fertiliteitsbehandeling.

Zowel mannen als vrouwen — in totaal zo’n 30 à 50 procent van iedereen die met een onvervulde kinderwens zit — krijgt te maken met gevoelens van angst en depressie. Dat is niet abnormaal, omdat het gemis en het verdriet een grote impact heeft op iemands leven.”

Wat kun je doen als omgeving?

“In plaats van goedbedoelde raad en sussende, maar onrealistische beloftes (‘Het komt wel goed’, ‘De medische wereld kan al veel’, ‘Ga eens op reis en je keert zeker zwanger terug’…) is het beter om mannen (en vrouwen) met een onvervulde kinderwens de ruimte te geven om hun verhaal te doen. Een goede vraag kan zijn: ‘Wat doet dit met je?’ of ‘Wat betekent dit nu voor je’? De vraag is open en empathisch van toon, en geeft de wensouder de kans om zijn verhaal te doen op zijn manier.”

Wat als…

• Als kinderen krijgen moeilijk gaat of niet lukt, is het belangrijk stil te staan bij je verdriet en de negatieve impact ervan op je leven, maar is het ook belangrijk — hoe moeilijk het ook is — om te durven kijken naar de andere kant van de medaille, en dus naar de nieuwe mogelijkheden die er kunnen zijn bij een leven zonder kinderen.
• Praat erover en zoek steun en een luisterend oor in je omgeving, bij elkaar als koppel, vrienden en familie of bij een therapeut.
• Geef de leegte van een kinderloos bestaan een betekenis in je leven. Vaak zit het antwoord in de reden waarom je kinderen wilde. Vond je het bijvoorbeeld belangrijk om op te voeden (meer dan bijvoorbeeld het verlangen om de bloedlijn verder te zetten), dan is adoptie te overwegen. Of wilde je eerder kennis en levenservaring doorgeven, dan kan dit misschien ook in een vereniging?

Leestip

Dit boek van Shanti Van Genechten en Lode Godderis bespreekt alle aspecten van een kinderwens en biedt manieren om beter om te gaan met de stress en het verdriet die ermee gepaard gaan. Een aanrader voor wie zich in deze situatie herkent. Bekijk het hier.

Tekst: Els De Ridder

Zeker ook lezen:

• Kinderwens bij holebi’s: als kinderen niet zo vanzelfsprekend zijn
• Ouders openhartig over hun (onvervulde) kinderwens
• Straffe mama: Virginie kreeg samen met haar vrouw een dochtertje via IVF