Leen Dendievel: “Géén kinderen willen, daar rust nog steeds een groot taboe op”

‘En, nog geen kindjes?’ Als 36-jarige vrouw in een vaste relatie ontsprong ook Leen Dendievel die (vaakgestelde) dans niet. ‘Waarom niet?’ was meestal de vraag die volgde. In Kinderwens, een driedelige docu-reeks, draait Leen de vraag om: waarom willen zoveel mensen wél kinderen? En waarom is dat blijkbaar nog altijd ‘meer sociaal aanvaard’ dan er geen willen? We vroegen het aan Leen zelf én aan vroedvrouw, seksuologe en psychotherapeute dr. An-Sofie Van Parys.

Vanaf dinsdag 7 april start op Eén de driedelige reeks ‘Kinderwens’. In die reeks gaat actrice en assistent-psychologe Leen Dendievel op een erg persoonlijke – maar tegelijkertijd ook heel herkenbare – manier op zoek naar het waarom van een kinderwens. Want zelf voelt ze die wens namelijk helemaal niet: “Ik ben actrice, vrouw van mijn man, dochter van mijn ouders en vriendin van mijn vrienden. Maar ik ben geen ‘mama’ en voorlopig is er ook nog geen vezel in mijn lijf die de behoefte voelt om dat wél te zijn”, zegt ze. Die spreekwoordelijke biologische klok: bij Leen tikt ze niet.

Iets wat blijkbaar helemaal indruist tegen wat de maatschappij (en ook een groot deel van haar naaste omgeving) van haar verwacht: “Telkens ik laat uitschijnen dat kinderen voor mij – voorlopig – niet per se hoeven, komt na een paar verbouwereerde blikken meestal ook de vraag: ‘en waarom niet?’. Dat vond ik zo raar: blijkbaar moet een mens zich daar in onze zogenaamd ruimdenkende samenleving anno 2020 nog steeds voor verantwoorden, terwijl diezelfde vraag aan mensen die wél kinderen willen nooit wordt gesteld.

Dus, dacht ik: waarom draai ik die vraag niet eens om: waarom willen mensen wél kinderen? Want, zeg nu zelf, zó eenduidig logisch is dat eigenlijk toch niet: waarom kiezen mensen er in hemelsnaam – vaak in de fleur van hun leven – immers voor om alles waar ze tot daartoe mee bezig waren tijdelijk en vrij abrupt op te schorten om voor een kind te gaan zorgen?”

To breed or not to breed: that is …

En dus breide Leen er een programma rond: met haar eigen ontbrekende kinderwens in het achterhoofd gaat de actrice op bezoek bij mensen mét en zonder kinderwens. Met hen praat ze vrijuit over alle tegenstrijdige gevoelens die bij al dan niet kiezen voor kinderen komen kijken: ‘Hoe weet je als koppel dat je klaar bent voor kinderen? Wat als je het niet voelt? Is het egoïstisch om niet voor kinderen te kiezen? En wat als je wel een kinderwens voelde, maar het ouderschap toch niet geworden is wat je dacht?’ Stuk voor stuk vragen waarop ook wij het antwoord weleens wilden weten.

Dus schotelden we ze alvast voor aan Leen zelf én aan dr. An-Sofie Van Parys, vroedvrouw, ‘broedvrouw’ en psychotherapeute met een eigen praktijk die zich specialiseert in de pre- en postnatale begeleiding van jonge ouders.

Leen, je bent deze driedelige reeks vertrokken vanuit je eigen gevoel. Die spreekwoordelijke ‘biologische klok’ en dat ‘moedergevoel’: je voelde het niet. Heb je dankzij het programma de vinger kunnen leggen op wat dat dan precies is, zo’n moedergevoel of een tikkende klok? 

Leen: “Wel, dat was precies de bedoeling van het programma. Ik ben eraan begonnen vanuit de vraag: waarom willen zoveel vrouwen wél kinderen en ik blijkbaar niet? En wat is dat dan, die spreekwoordelijke klok die aan het tikken gaat? Uit alle verhalen kwam eigenlijk maar één antwoord naar voren: het is een gevoel. Een buikgevoel dat vrouwen op een of ander moment in hun leven duidelijk maakt dat ze klaar zijn om aan kinderen te beginnen, en dat verder blijkbaar niet te verklaren valt.

Leen: “Wat ik geleerd heb? dat bij een kinderwens blijkbaar weinig ratio komt kijken, maar die vooral vertrekt vanuit ‘een gevoel’. En dat heb ik dus niet”

Vaak wordt dat gevoel wel aangewakkerd door allerlei andere dingen in het leven van die vrouwen (zoals de maatschappij die van ons op een bepaalde leeftijd gaat verwachten dat we aan kinderen beginnen, een verlangen naar zingeving dat verschuift of nog wat anders) maar dat gebeurt meestal onbewust.

Als er één ding is dat ik van deze reeks geleerd heb, dan is het dat er bij de uiteindelijke keuze om al dan niet voor kinderen te gaan weinig ratio komt kijken: het is een gevoel dat er is of niet is – en bij mij dus niet.”

Zoals het klokje thuis tikt …

An-Sofie: “Het klopt: over die ‘biologische klok’ wordt nogal wat verteld, maar het is natuurlijk niet zo dat je lichaam op een bepaald moment hormonaal alarm slaat en dat je eierstokken er bij wijze van spreken bijna zouden uitvliegen om aan te geven dat je klaar bent voor het ouderschap. Mocht dat trouwens wel het geval zijn, dan zouden veel vrouwen al op hun 18de of 19de voor kinderen kiezen, want dan is ons lichaam er fysiek het best voor geschikt. Alleen zijn in onze samenleving de meeste vrouwen er op dat ogenblik psychisch en/of sociaal nog niet klaar voor. In onze westerse samenleving is er tussen dat biologische aspect en de psychische ruimte die vrouwen voelen om mama te worden, een grote discrepantie ontstaan.

Bij de meeste vrouwen begint ‘hun klokje’ dan ook pas te tikken eind de twintig, begin de dertig en daar zou het gangbare huisje-boompje-kindje-patroon wel eens wat mee te maken kunnen hebben: net zoals bij Leen komen de meeste vrouwen op die leeftijd niet meer uit onder de vraag ‘en hoe zit het bij jou?’, terwijl dat een van de meest intieme vragen is die je kan stellen: misschien wil het koppel namelijk wel kinderen, maar loopt het niet goed of zijn er andere problemen waardoor kinderen nog even uitblijven.

An-Sofie: “Ik denk dat de meerderheid van de vrouwen, al dan niet bewust, nog altijd aan kinderen begint omdat dat is hoe het hoort of omdat iedereen (om hen heen) het doet”

Doordat die vraag hen wel zo vaak onder de neus geduwd wordt – én trouwens ook doordat een gezin met kinderen ook effectief nog altijd het meest ingeburgerde model is – zo’n 80 tot 90 procent van de vrouwen heeft kinderen – kunnen vrouwen de druk om er dan óók maar aan te beginnen stevig voelen.”

Denken jullie dat dat stereotiepe verwachtingspatroon voor veel vrouwen onrechtstreeks toch nog altijd de aanleiding is voor hun kinderwens?   

An-Sofie: “Ik denk dat de meerderheid van de vrouwen, al dan niet bewust, aan kinderen begint omdat dat is hoe het hoort én vooral ook omdat iedereen (om hen heen) het doet. Als je vrouwen vraagt naar het waaróm van hun kinderwens, dan hoor je eigenlijk ook heel zelden grote filosofische antwoorden of diepgewortelde motivaties, hoewel onze samenleving dat bij een van de belangrijkste beslissingen uit het leven misschien net wél verwacht. Meestal gaat het echter om heel banale redenen als ‘ik wil iets van mezelf achterlaten op deze aardbol als ik niet meer leef‘, ‘al mijn vrienden hebben er ook en ik wil erbij horen‘ tot zelfs mensen die duidelijk aangeven later niet alleen aan de kersttafel te willen eindigen.”

Leen: “Ik heb ook dat gevoel: er liggen nog zoveel taboes op kinderen krijgen. Niet alleen op er géén willen trouwens: er 11 willen is al ‘even abnormaal’ en ook naar twee mensen van hetzelfde geslacht wordt vaak nog met de frons gekeken. Ik trek me van die stereotypen en vooroordelen niet zoveel aan, en ben van nature iemand die toch haar buikgevoel volgt, wat de rest van de wereld daar dan ook van moge vinden. Maar ik vrees wel dat veel mensen zich daar wel nog door laten leiden en effectief in het huisje-boompje-kindje rollen omdat dat het platgereden pad is. Mensen zijn jammer genoeg nog altijd bang van alles wat afwijkt van de norm en alles wat ‘niet normaal’ is.”

Kiezen voor een kind ‘omdat ook je vrienden dat doen’ of ‘omdat je later niet alleen wil achterblijven’; zijn dat dan goede redenen om eraan te beginnen? 

Leen: “Ik denk dat een leegte willen opvullen nooit een goede reden is om aan kinderen te beginnen, maar alles wat te maken heeft met een oprechte wil om zorg te dragen voor iemand anders, om je waarden en normen door te geven aan een kind of de relatie met je partner nog een stapje verder willen trekken wel. Ik denk dat die oprechtheid nog een groot verschil vormt met ‘kinderen nemen omdat je moeder het wil’ of ‘omdat al je vrienden kinderen hebben’.”

An-Sofie: “Ik denk eigenlijk niet dat er foute redenen zijn om aan kinderen te beginnen. Elke reden die voor een koppel als juist aanvoelt om de stap te zetten, is en mág voor hen voldoende zijn. Zelfs al kiest een koppel voor kinderen vanuit een bepaald gemis of vanuit een bepaald trauma uit hun jeugd dat ze op die manier willen herstellen, dan nog wil dat niet zeggen dat een ‘foute’ motivatie is, integendeel zelfs: soms blijkt dat kinderen nemen voor die mensen inderdaad precies bleek wat ze nodig hadden om de juiste structuur en wat nieuwe energie in hun leven toe te laten. Het riskante hier is natuurlijk wel: je kan dat nooit op voorhand voorspellen, maar dat kan niemand.

An-Sofie: “Ik denk niet dat er foute redenen zijn om aan kinderen te beginnen: elke reden die voor een koppel als juist aanvoelt om de stap te zetten, is en mág genoeg zijn”

Zwanger zijn, bevallen en ouder worden is een superintense ervaring en een ingrijpende verandering van je leven. Iedereen maakt op voorhand een imaginair beeld op van zijn baby en van wat voor ouder hij of zij zal zijn. Maar een kind krijgen is zo onvoorspelbaar dat zo’n beeld nooit volledig overeenkomt met de realiteit en het is ook helemaal normaal om die verwachtingen gaandeweg aan de realiteit aan te passen. Je redenen voor het nemen van een kind kunnen nog zo gegrond zijn en je situatie nog zo ideaal: dan nog kan het zijn dat je achteraf op je stappen terugkeert en denkt: ‘als ik dit geweten had, was ik er nooit aan begonnen’. Dat wil niet zeggen dat die baby’s niet gewenst zijn of dat ouders hen niet graag zien, maar gewoon dat die ouders het ouderschap op voorhand toch anders hadden ingeschat.”

Leen, in een interview met Het Laatste Nieuws zeg je ergens geen kinderen nodig te hebben om zin te geven aan je leven. Wat geeft jou dan zin in het leven en waarom zou dat voor zoveel mensen dan anders zijn? 

Leen: “Dat klopt: ik heb geen kinderen nodig om mijn leven zin te geven. Ik heb genoeg aan de liefde van mijn man en aan de dingen die ik kan doen op artistiek vlak. Ik acteer, ik maak programma’s, ik speel theater, ik schrijf, ik breng – of probeer dat alleszins te doen – zoveel mogelijk mooie boodschappen over naar een publiek omdat dát iets is wat ik dankzij mijn relatieve bekendheid kan doen. Ik heb het geluk over een breed platform te beschikken, waardoor ik veel mensen kan bereiken en voel daarom ook vaak de noodzaak om daar gebruik van te maken voor verhalen die volgens mij belangrijk zijn.

Als ik ergens een taboe voel, zoals ik dat nu voelde rond het niet hebben van een kinderwens, schop ik dat graag tegen de schenen. Ook dat verlangen vertrekt vanuit eenzelfde noodzaak: er zitten zelfs in ons zogenaamd ‘modern’ en ‘vrijgevochten’ denken nog zoveel vooroordelen en taboes verborgen die wachten om doorbroken te worden. Daar een stukje in kunnen helpen door verhalen te vertellen en dingen te delen, ook daar haal ik zingeving uit.”

Ik heb een kind, dus ik ben

An-Sofie: “Ik denk dat veel mensen in onze compleet vrije wereld net wél soms worstelen met zingeving: terwijl we vroeger nog konden rekenen op religie als zingever, moeten we ons leven nu stuk voor stuk zelf zin zien te geven. Waaraan we ‘de zin’ zoal ophangen, mogen we volledig zelf kiezen: voor sommige mensen is het hun job, voor anderen een betekenisvolle hobby en voor nog anderen dan weer de vriendschappen die ze onderhouden. Veel mensen blijven echter een leven lang zoekende en voor hen betekenen kinderen een makkelijkere zingever. En voor de duidelijkheid: daar is zeker niets mis mee of minder goed aan, want eens er kinderen zijn, is je focus duidelijk. Het komt er dan op aan dat kind zo goed mogelijk groot te brengen.

An-Sofie: “Ik denk dat veel mensen in onze vrije wereld worstelen met zingeving. Kinderen lossen dat probleem in één klap voor je op. Vanaf dan is er immers maar één focus: je kind zo goed mogelijk grootbrengen “

Alle andere dingen in het leven die vroeger zó belangrijk leken, komen in vergelijking met die taak een beetje te vervallen, en dat zorgt bij veel mensen paradoxaal genoeg voor veel rust: het haalt de druk een beetje van de maatschappelijke én sociale ketel, want je hoeft je niet meer te bewijzen, tenzij in je rol als ouder dan. Bij andere koppels kan het krijgen van kinderen net de planning en structuur in de war gooien, waardoor net door de kinderen het evenwicht zoek is.”

Is er dan niet iets in die ‘zin’ die we uit kinderen krijgen halen zo specifiek dat die in niets te vergelijken is met de ‘zin’ die we uit andere dingen in het leven kunnen halen – eender welke andere dingen? 

An-Sofie: “Ik denk van wel: kinderen zijn namelijk de grootste uitdaging die een mens in zijn leven kan aangaan. Niet dat ik wil zeggen dat je als mens zonder kinderen onderontwikkeld bent, absoluut niet, maar nergens leer je op zo’n korte tijd zoveel nieuwe skills aan dan in het ouderschap. Ergens op het internet circuleert een filmpje met de titel ‘The world’s toughest job‘ waarin ze sollicitanten laten opdraven voor een fictieve job die ogenschijnlijk extreem hoge eisen stelt: zo moeten de kandidaten 24 op 24 beschikbaar zijn, uren aan een stuk zonder pauzeren op hun benen kunnen staan en mogen ze pas eten als hun ‘associate‘ klaar is met zijn lunch. Nadat alle sollicitanten de recruiter voor gek hebben verklaard, blijkt natuurlijk dat de taakomschrijving die van een ‘gewone’ moeder is.

Het is grappig bedoeld, maar er zit een grote grond van waarheid in: nergens leer je zo intensief nieuwe dingen en nergens wordt er zoveel van je verwacht dan wanneer je mama of papa bent. De reden dat mensen al die tijd en energie ook willen investeren, is omdat kinderen aan hen appelleren zoals geen enkele andere relatie, job of passie dat doet: het is je eigen genetisch materiaal waarin je je energie steekt, de erfenis die je achterlaat op deze wereld als je zelf weer weg bent.

Leen: “Of ik later spijt ga hebben? Dat weet ik natuurlijk nooit zeker, maar ik kan mezelf toch alvast niet verwijten dat ik er niet grondig over heb nagedacht”

Want begrijp me niet verkeerd: kiezen voor een kind is altijd een egoïstische keuze. Een kind nemen doe je niet voor het kind, want dat kind bestaat in eerste instantie nog niet. Je doet het voor jezelf: omdat jij iets mist in het leven, omdat jij iets wil in het leven of omdat jij samen met je partner de behoefte voelt om uit jullie liefde voor elkaar iets op deze wereld te zetten. Maakt egoïsme je keuze ongegrond of verkeerd? Helemaal niet, want dan zouden er op deze wereld helemaal geen kinderen meer zijn.”

Over liefde en spijt

Leen: “Ik kan natuurlijk niets zeggen over de liefde tussen ouder en kind, want die liefde ken ik niet. Dan is het een beetje: wat ik niet ken kan ik ook niet missen. Voor mij is de liefde en de band met andere mensen zoals ik die ken alleszins voldoende. Of ik later geen spijt ga hebben? Ook dat denk ik niet, want je weet nooit wat er met je volwassen kinderen gebeurt: misschien verhuizen ze wel naar Australië en zie ik ze toch nooit of raken we verwikkeld in een ruzie en raken ze daardoor uit mijn leven.

Je kunt je leven niet voorspellen en spijt hebben van iets waar je nu bewust niet voor kiest, is zinloos. En mocht er later alsnog iets beginnen wringen, dan kan ik me toch alvast niet verwijten dat ik er heel grondig over heb nagedacht en mijn besluit op dat moment van daaruit heb laten vertrekken.”

Meer weten over de redenen achter een kinderwens of net het gebrek daaraan? Kijk dan zeker iedere dinsdag naar Kinderwens, om 21.25 uur op Eén. Je vindt de docu-reeks ook op vrt.be/vrtnu.

Meer lezen over kinderwens en opvoeden:

• Maud Vanhauwaert en vriendin over hun dochter: “We wilden een donor die op afstand betrokken kon zijn”
• Waarom een veilige hechting zo belangrijk is voor je kind  
• Tom de Cock over de adoptie van zijn dochter: “Voor mij is vader zijn een voorrecht” 

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!