Moederliefde: wanneer en hoe voel je het precies?

Geen kind is zo mooi als dat van jou, geen enkel zo lief en zo schattig. Hoe komt het toch dat je zo kunt overlopen van moederliefde? En voelen papa’s net hetzelfde?

Zo verliefd op je baby!

Zodra je die streepjes op de zwangerschapstest ziet, weet je het: ik word mama. Wat een spannende tijd! Volgens psychiater Daniel Stern, auteur van het boek ‘The birth of a mother’, is je zwangerschap veel meer dan alleen de groei van een baby in je buik.

“In die negen maanden ontwikkel je een ‘moederschapsmindset’ en fantaseer je over je toekomstige kind. Hoe zal het eruitzien? Zal het op z’n vader lijken? Wat voor moeder wil ik zijn? Welke spullen heb ik nodig? Hoe zal de bevallig gaan? Het zijn allemaal vragen waar zwangere vrouwen mee bezig zijn.”

De ene mommy to be houdt een dagboek bij, leest stapels ontwikkelingsboeken en staat na vier maanden al de kinderkamer te behangen. Een ander leidt haar leven zoals voordien en stelt de klusjes uit tot haar verlof. Maar álle vrouwen, hoe nuchter ook, denken na over wat er zal komen.

Als het je opvalt hoeveel vrouwen er zwanger zijn, betekent dat ook dat het moederschap in je hoofd zit. Droom je dat je een nest kittens baart of je kind per ongeluk achterlaat in de supermarkt? Ook dat is een teken dat je onderbewustzijn zich op volle toeren voorbereidt op het nieuwe wezentje dat onderweg is.

Kleine druktemakers

Volgens Stern zijn de meeste vrouwen in het prille begin nog wat gereserveerd. Pas als de twaalfwekenecho er goed uitziet, begint het verbeeldingsproces. Hoe verder de zwangerschap vordert, hoe intenser die gedachten worden. Je buik groeit, en bij elke schop weet je het weer: ik krijg een kind.

Het beeld dat je van je baby hebt, wordt steeds concreter. Je legt oude babyfoto’s van jezelf naast de echo en zoekt naar gelijkenissen en verschillen. Volgens Stern dichten moeders hun kind vaak allerlei eigenschappen toe. Een baby die hard schopt, is vast een druktemakertje en een kind dat meedeint op muziek, zal wel muzikaal zijn. Interessant genoeg vervaagt dat beeld tussen de achtste en negende maand.

Stern: “De echte baby is er bijna. De moeder verdringt het verzonnen beeld, de baby wordt weer iets abstracts.” Alle mentale voorbereidingen hebben nóg een functie: ze vergroten je moedergevoelens. Als je dagdroomt over namen, babykleertjes uitzoekt en naar de echo’s kijkt, maakt je brein oxytocine aan. Dat hormoon, dat tijdens de zwangerschap toeneemt en rond de geboorte van je kind in overvloed aanwezig is, wordt ook wel het hechtings- of liefdeshormoon genoemd.

Het is dát stofje dat zorgt voor het verliefde gevoel als je pasgeboren kind in je armen ligt. En datzelfde stofje maakt vrouwen ook tijdens de zwangerschap al een beetje mama. Het triggert nesteldrang, zo blijkt uit het onderzoek van de McMaster Universiteit in Canada. Dit broedse gedrag uit zich niet alleen in poetsen en opruimen, maar ook in het opzoeken van vertrouwd gezelschap en het zou de hechting tussen moeder en kind versterken.

Al dat werk is dus eigenlijk een uiting van moederliefde. Denk daar maar aan als je weer eens fanatiek de keuken staat te schrobben of je man dwingt om meteen die lamp in de kinderkamer op te hangen. Ook dát is moederliefde.

Moederliefde maakt écht blind. als je naar je kind kijkt, kun je even niet meer kritisch denken

Helemaal verblind

De hormonen die tijdens de zwangerschap al door je bloed circuleren, pieken tijdens de bevalling. Deze speciale hormonencocktail van oxytocine, prolactine, endorfine en adrenaline zorgt voor een magisch moment na de geboorte. Dat scherpt de zintuigen en zorgt ervoor dat moeder en kind emotioneel openstaan voor elkaar. Een bijzonder moment, maar ook een grote stap in het hechtingsproces. In de ideale situatie – als de hormonen precies doen wat ze moeten doen – vallen moeders meteen in katzwijm. Ze worden op slag verliefd op dat verkreukelde wezentje, dat in hun ogen het mooiste op aarde is.

De aanblik van je eigen baby zou niet alleen voor de aanmaak van liefdeshormonen zorgen, maar ook de hersengebieden uitschakelen die betrokken zijn bij kritisch denken. Moederliefde maakt dus écht blind. Kijk je later nog eens terug naar de geboortefoto’s, dan ben je misschien verbaasd over waarom je je kind destijds zo supermooi vond.

Die heerlijke babygeur

Er zijn moeders die deze kickstart aan hechtingshormonen mislopen, omdat ze een keizersnede hebben gehad of een kind adopteren. Maar ook deze mama’s ontwikkelen gewoon moedergevoelens: dat begint al tijdens de zwangerschap of de adoptieprocedure en versnelt zodra ze voor hun kind gaan zorgen, zeggen de onderzoekers van de Universiteit van Toronto.

Volgens hen hoef je geen biologische ouder te zijn om ouderliefde te ontwikkelen. In een van hun onderzoeken lieten ze ratten zorgen voor de jongen van een andere moederrat. Eerst moesten de beesten niet veel hebben van de jonkies, maar na vijf dagen gedroegen ze zich als volwaardige mama’s. De moedergevoelens kwamen dus wel op gang, maar gewoon iets later.

Liefde heeft soms ook wat tijd nodig om tot wasdom te komen, soms ook biologische ouders. Loop je in het begin niet over van de liefde? Geen zorgen. Die gevoelens komen vanzelf als je meer tijd met je kind doorbrengt. Elke keer als je je baby wiegt, knuffelt, voedt of in bad stopt, komt er oxytocine vrij, waardoor je je beetje bij beetje steeds meer gaat hechten. Moeder Natuur heeft nog meer trucs om het zorginstinct in ouders te triggeren.

Baby’s hebben met hun schattige snoetjes een hoog aaibaarheidsgehalte en prikkelen zo het beloningscentrum van het moeder- en vaderbrein. Dat gebeurt niet zomaar: het ouderschap is behoorlijk zwaar, redeneren wetenschappers; de hulpeloze baby moet íéts doen om zijn ouders aan zich te binden. Zijn grote ogen, lieve lachjes en heerlijke geur maken dat je de slapeloze nachten en huilbuien beter kunt verdragen.

Mannen en hormonen

Maar hoe zit het eigenlijk met vaders? Wetenschappers hebben zich altijd meer op toekomstige moeders gericht, maar er zijn steeds meer aanwijzingen dat vaders in spe gezellig mee ‘zwanger’ zijn met hun vrouw. Onderzoekers van de Universiteit van Michigan volgden enkele stellen tijdens hun zwangerschap. Bij twaalf, twintig, achtentwintig en zesendertig weken namen de onderzoekers speeksel af bij zowel de toekomstige moeders als de vaders. En wat bleek? Ook de hormoonspiegel van de vaders veranderde tijdens de zwangerschap. Uit ander onderzoek blijkt dat mannen ook last kunnen hebben van die hormoonschommelingen.

Bij mannen kom oxytocine vooral vrij als ze met hun kind spelen. Zij worden dus wat later verliefd.

Zo zou tot vijfenzestig procent van de aanstaande vaders minstens één zwangerschapssymptoom vertonen, zoals vermoeidheid, misselijkheid, hoofdpijn, slapeloosheid of gewichtstoename. Al lijkt je man soms niet helemaal te beseffen dat jullie straks met z’n drieën zijn, onder invloed van feromonen gebeurt er wel iets in zijn lichaam. Die vadergevoelens worden sterker op het moment dat ze het geslacht ontdekken of een babynaam verzinnen, ontdekten onderzoekers. Als ze eenmaal papa zijn, gaat het nog sneller. Bij mannen komt het hechtingshormoon oxytocine immers vooral vrij als ze met hun kind spelen, stoeien of samen nieuwe dingen ontdekken, zo blijkt uit Israëlisch onderzoek.

Bij mannen heeft de verliefdheid dus vaak een wat langere aanloop nodig. In het begin kunnen ze ook nog niet zoveel met hun kind, dat vooral bij mama aan de borst ligt of haar ’s nachts uit bed huilt. Maar zodra ze met hun kind kunnen spelen, smelten ook zij helemaal.

Beter brein

Best bijzonder: het aanstaande ouderschap zorgt er ook voor dat je brein anders gaat werken. Neurowetenschapper Craig Kinsley spreekt van een reorganisatie die ervoor zorgt dat je brein beter gaat functioneren. Zo zou je als moeder emotioneel slimmer worden, beter kunnen switchen tussen taken en je sterker kunnen concentreren. Bovendien zou ook je reuk-, gehoor- en smaakvermogen erop vooruitgaan, zodat je nog beter voor je kind kunt zorgen.

ALs mama gaat je brein erop vooruit: je wordt niet alleen emotioneel slimmer, ook je concentratie verbetert

“Als er al sprake is van tijdelijke verwarring,” zo beweert Kinsley, “dan is dat de prijs voor een beter functionerend en scherper brein later.” Je denkt dus misschien wel dat een deel van je hersenen met de placenta is weggevloeid als je wéér een afspraak vergeet of de autosleutels niet vindt, maar dat is iets tijdelijks. Je brein gaat juist beter functioneren zodat je er nog beter voor je lieveling kunt zijn.

(Uit Zappy Ouders 2/16 – tekst Otje van der Lelij)

Lees ook:

• Checklist: 10 foto’s die je zeker wilt maken van je pasgeboren baby
• Kun je vaginaal bevallen na een keizersnede?
• Redactrice Charlotte: ‘Je hoort je helemaal niet op een ‘voorgeschreven manier’ te voelen wanneer je zwanger bent’