Kinderarmoede: “Plak op kinderen in armoede niet al op voorhand een stigma”
In Vlaanderen wordt 1 op 7 kinderen geboren in een kansarm gezin. Dat wil zeggen dat zo’n 130.000 kinderen al van in de wieg minder kansen krijgen. En dat aantal blijft elk jaar maar stijgen. Welk effect heeft dat op die kinderen en hoe kunnen we met z’n allen ons steentje bijdragen aan de strijd tegen kinderarmoede? Ervaringsdeskundige Cindy Van Geldorp geeft tekst en uitleg.
Leven in armoede: dit effect heeft het op kinderen
In ons land wordt een op de vijf kinderen grootgebracht in armoede. Een opzienbarende hoeveelheid waar de meeste mensen misschien niet meteen weet van hebben. Want op armoede rust nog steeds een groot taboe. “Gezinnen die in armoede leven lopen daar niet mee te koop en voelen vaak ook schroom om hulp te vragen. Dat komt omdat we armoede nog te vaak bekijken als het gevolg van ‘persoonlijke schuld'”, legt ervaringsdeskundige Cindy Van Geldorp uit.
“We denken vaak dat mensen die in armoede terechtkomen, daar zelf verantwoordelijk zijn. Mochten ze wat harder hun best gedaan hebben, zich wat meer ingezet hebben op school of wat meer moeite gedaan hebben om werk te vinden, dan zouden ze niet in die situatie zitten: zo is de algemene perceptie vaak.”
Kinderen in armoede: voortdurende spanning
Niets is natuurlijk minder waar: armoede is meestal het gevolg van brute pech (denk bijvoorbeeld maar aan mensen die een chronische ziekte oplopen en daardoor niet meer kunnen werken of iemand die ontslagen wordt op latere leeftijd en daardoor onder de armoedegrens duikt) of van een vicieuze cirkel waarin je als kind al kind al terechtkwam en niet meer uitgeraakt.
“Opgroeien in armoede heeft een grote impact op de ontwikkeling van kinderen”, zo klinkt het bij Cindy. “Kinderen die opgroeien in een gezin dat het niet breed heeft en waar mama of papa zich voortdurend zorgen moet maken over geld, staan constant onder stress. Kinderen zijn immers als een spons: ze voelen de spanning en het permanente ongemak van hun ouders naadloos aan waardoor de ruimte om zich zorgeloos te ontwikkelen veel kleiner wordt. En dat geldt zowel emotioneel, motorisch als cognitief.”
“Kinderen die opgroeien in een gezin waar de ouders zich zorgen maken om geld, staan voortdurend onder stress. Die stress zorgt ervoor dat ze zich niet vrij kunnen ontwikkelen”
Vroegtijdige schoolverlaters en slecht betaalde jobs
Aan dat hele proces hangt trouwens ook een puur biologisch kantje vast: “De overdosis aan stresshormoon die door het lichaam van kinderen in armoede giert, zorgt er letterlijk voor dat bepaalde delen van hun hersenen zich minder goed ontwikkelen. In het bijzonder de delen die instaan voor het leggen van sociale contacten, het beheersen en verwerken van emoties, maar ook die voor het begrijpen en opnemen van kennis.
Daardoor wordt leerstof oppikken en meekunnen op school natuurlijk direct een pak moeilijker. Veel kinderen in armoede lopen dan ook al vlug een achterstand op op school: ze komen terecht in het watervalsysteem en dalen steeds verder af op de trap van onderwijs. Zo komen ze vaak in het buitengewoon onderwijs terecht (terwijl ze daar in se helemaal niet thuishoren) of verlaten ze de schoolbanken vroegtijdig.”
Foto: Cindy Van Geldorp, ervaringsdeskundige en vormingsmedewerker bij Netwerk tegen Armoede.
Een dynamiek van oorzaak-gevolg die natuurlijk ook hun kansen op de arbeidsmarkt enorm verkleint. “Kinderen die opgroeien in armoede komen daardoor vaak terecht in deeltijdse en slecht betaalde jobs – of in jobs die mensen met een deftig diploma niet willen doen. Op die manier zien veel jongeren in armoede hun toekomst op enorm jonge leeftijd eigenlijk al compleet in elkaar stuiken. Armoede is een vicieuze cirkel waar je vaak maar moeilijk uitgeraakt.”
Stigma op armoede
Een van de grootste problemen die die vicieuze cirkel mee in stand helpt houden, is zoals gezegd het enorme stigma dat anno 2021 nog steeds op armoede ligt. “Kinderen die in armoede leven, hebben niet dezelfde middelen als andere kinderen: ze dragen vaak andere kleding, zijn niet mee met nieuwste hypes, gedragen zich daardoor ook vaak een beetje meer terughoudend, waardoor ze niet zelden het mikpunt van pesterijen worden.
Op die manier ontwikkelen kinderen in armoede op voorhand al een negatief beeld over de maatschappij: ze krijgen al van jongs af aan het gevoel puur op basis van hun achtergrond of de financiële middelen van hun ouders, geen volwaardig deel te mogen uitmaken van de samenleving. Hoezeer ze ook hun best doen of hoe ze zich ook zouden inzetten: ze horen er niet bij en krijgen blijkbaar niet dezelfde kansen als andere kinderen.”
“Op armoede ligt nog steeds een groot taboe: onbewust gaan we ervan uit dat mensen die arm zijn, daar zelf schuld aan hebben: dat ze arm zijn omdat ze niet willen werken of niet hard genoeg hun best deden op school”
Precies het probleem dat Netwerk tegen Armoede dit jaar in het bijzonder wil aanpakken in haar campagne voor de Werelddag tegen Armoede vandaag: “Om kinderen in armoede uit hun vicieuze cirkel te halen, is het eerst en vooral héél belangrijk om hen als mens te behandelen: bekijk hen als een volwaardig lid van de samenleving en gedraag je daar ook naar. Word je bewust van je eigen ingebakken vooroordelen tegenover mensen in armoede, durf jezelf en je eigen gedrag te bevragen en schrijf mensen met financiële problemen niet al op voorhand af.
Laat mensen in een kwetsbare positie daarentegen menswaardig deel uitmaken van de maatschappij. Geef hen alle kansen in het onderwijs die ze verdienen, probeer hen daar zo ruim mogelijk te ondersteunen en stop met stigmatiseren. Daarmee bedoel ik: pin op iemand niet op voorhand al een plaatje vast, puur op basis van zijn afkomst of op basis van hoe zijn ouders ervoor staan. Want door dat te doen ontzeg je een kind zijn toekomst en de mogelijkheden om uit te groeien tot wie hij kan worden.
Durf jezelf uit te dagen, durf de dialoog met mensen in armoede aan te gaan en durf je actief in te zetten om mensen in armoede meer te laten participeren aan de samenleving op alle niveaus: ondersteun hen in vorming en onderwijs, zodat ook zij kunnen doorstoten naar hogere, leidinggevende niveaus op de arbeidsmarkt en daarmee meteen ook hun armoedecirkel kunnen doorbreken.”
Kinderen in armoede helpen?
Wil je kinderen in armoede zelf graag helpen? Dan kan je bijvoorbeeld doneren bij vzw Krijt. Die zet zich in voor kansrijk en betaalbaar onderwijs voor alle kinderen, ongeacht hun achtergrond. Concreet gebruiken ze het ingezamelde geld om de schoolfactuur van kinderen wiens ouders die niet kunnen betalen, toch in te lossen. Op die manier kunnen ook kansarme kinderen op een degelijke manier hun schoolloopbaan afronden, hun diploma behalen en met gelijke kansen starten op de arbeidsmarkt. Ook steun aan het Netwerk tegen Armoede en de 58 verenigingen waaraan zij zich verbinden, is een optie.
Meer weten over de bestrijding van kinderarmoede en over hoe je gezinnen in armoede kunt ondersteunen om meer menswaardig deel uit te maken van de samenleving? Bekijk zeker ook eens de campagne van Netwerk tegen Armoede rond de Werelddag tegen Armoede: die staat dit jaar in teken van ‘maatschappelijke participatie’. Meer info vind je op www.17oktober.be.
Meer lezen over kinderen en ontwikkeling:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!