Als je zwanger bent, wil je dat het liefst met iedereen delen. In de eerste plaats met je partner, maar ook – als jullie een goede band hebben – met je moeder. Als je moeder er niet meer is op het moment dat je zwanger bent, kan dat zorgen voor nieuw verdriet. Dat weet ook verlies- en rouwdeskundige Josephine Aerts. “Het is belangrijk om die pijn en dat verdriet voor die overleden moeder toe te laten”, zegt ze.

De plek van je overleden moeder vullen

“Als je zwanger bent en je kunt dat heuglijke nieuws niet delen met je moedern is het normaal dat dat voor nieuw verdriet zorgt”, weet Josephine Aerts, verlies- en rouwdeskundige bij Verbinding in verlies. “Laat dat gevoel er zijn en probeer het in verbinding te brengen met je partner. Wees eerlijk en geef aan dat je het heel erg fijn vindt om dit speciale gevoel met hem of haar te kunnen delen, maar laat ook weten dat er nog iemand is met wie je dit graag had gedeeld.”

Je overleden moeder vervangen gaat niet, maar het is wel belangrijk dat je voldoende steun krijgt als je zwanger bent. Sommige vrouwen krijgen op dat moment veel hulp van hun schoonmoeder. “Een goede band met je schoonmoeder kan in deze situatie voor erg veel warmte zorgen. Maar soms wordt die relatie opeens moeilijk en heb je net nood aan afstand”, weet Josephine, “terwijl de band ervoor altijd goed is geweest. Je verdraagt haar even niet. Weet je waar dat gevoel vandaan komt? Dan ben je best eerlijk. Laat haar weten dat je haar graag ziet en dat je apprecieert dat ze er voor je is, maar ook dat er tussen haar en jezelf nog die lege plek van je moeder staat.”

Het is natuurlijk niet de bedoeling om die lege plek op te vullen. “Er is wel een soort rangorde”, vertelt Josephine. “Eerst komt de overleden moeder en dan pas de schoonmoeder. Als je dat allebei weet, dan gaat het prima. Vaak weet je het niet en vraag je je af waarom je je opeens zo ergert en waarom die schoonmoeder opeens zo ontzettend irritant doet. Waarom je het stom vindt dat zij al een jurkje of een mutsje heeft gekocht voor de baby bijvoorbeeld. Als je dat voelt, betekent het dat je nog even langs die pijn moet gaan omdat je moeder dit niet kan.”

Ze heeft de beste bedoelingen en het ligt natuurlijk wat gevoelig, maar toch is het belangrijk om eerlijk te zijn. Natuurlijk hoef je niet alles alleen op te lossen, weet ook Josephine. “Als je schoonmoeder te dichtbij komt, en het ligt voor jou moeilijk, aarzel dan ook niet om je partner in te schakelen. Vraag hem om aan zijn moeder te vertellen dat ik jij jouw moeder zo hard mist dat het soms wat wringt. Je hoeft niet alles zelf te doen, je mag gerust een beetje lief zijn voor jezelf. Ervaring leert me dat dochters die hun moeders verliezen, best streng zijn voor zichzelf. Ze hebben namelijk geleerd dat ze veel zelf moeten doen omdat er geen moeder meer is.”

Naast de partner kan ook de vader een belangrijke rol spelen. “We vergeten de vader soms, maar hij stond natuurlijk heel dicht bij de moeder en kan vaak een stukje van die rol invullen”, weet Josephine. “Staat je vader niet te springen om samen kleertjes te kopen of decoratie voor de kinderkamer, dan zijn er vast nog mensen die je overleden moeder goed kenden en dat maar al te graag voor je doen. Je oma bijvoorbeeld. Mensen gaan niet altijd in de juiste volgorde dood, dus de kans bestaat dat zij er nog is. Of je tante. Mijn moeder is gestorven toen ik twintig was en ik heb heel veel gehad aan haar zusje. Mensen die dicht bij jouw moeder hebben gestaan kunnen je vaak leuke verhalen vertellen. Misschien heb je er nooit bij stilgestaan hoe het voor je moeder was om zwanger te zijn van jou, maar wil je dat nu wel graag weten.”

Je moeder verliezen als je zwanger bent

Als je je moeder verliest op het moment dat je zwanger bent, komt dat verlies ook heel hard binnen, voor jezelf en het kindje in je buik. “We weten inderdaad dat die kindjes in onze buik al alles meekrijgen”, vertelt Josephine, “maar je kunt nu eenmaal niet stressvrij leven. Het dubbel gevoel van leven in je buik én afscheid moeten nemen van je moeder, kan verschillende uitwerkingen hebben.

Het kan zijn dat je je volledig focust op je zwangerschap en dat je het afscheid nemen van je moeder uitstelt, omdat je dat er niet bij kunt nemen. Dat is helemaal oké, want afscheid nemen kan ook later nog. Het kan echter ook zijn dat je heel even het kindje in je buik vergeet en alleen nog maar bezig bent met het overlijden van je moeder. 

Ik ben ook uitvaartbegeleidster, dus ik kom deze situaties wel tegen. Ik vraag aan moeders om die avond, als ze naar bed gaan, heel even hun handen op hun buik leggen om te praten met hun ongeboren kindje. ‘Misschien heb je wel gevoeld dat mama vandaag heel verdrietig was, en dat komt niet door jou. Dat komt omdat jouw oma is gestorven, en ik vind het belangrijk dat jij weet dat jij niet degene bent die mij verdrietig heeft gemaakt.’ Op die manier probeer ik de twee werelden wat uit elkaar te houden en dan hoop ik dat er door die navelstreng iets binnenkomt. Anders krijgen we van die kindjes die als ’troost’ voor mama worden geboren, terwijl dat niet de taak is van het kind.” 

Ook als je kindje al geboren is en je bijvoorbeeld nog borstvoeding geeft, ruikt en voelt je kindje dat mama anders is op dat moment. Geen kind is te jong om te rouwen, ook al gebeurt dat bij baby’s vooral op een fysieke manier. Vertel het dan maar aan je baby, dat mama zo verdrietig is vandaag, maar ook zo blij is dat jij er bent.”

Goed voor jezelf zorgen

“Het is in de eerste plaats belangrijk dat je goed voor jezelf blijft zorgen”, aldus Jospehine. “Anders kun je niet voor je kindje zorgen. Denk maar aan het zuurstofmasker in het vliegtuig. Dat zet je eerst bij jezelf op en dan pas bij je kind. Dat voelt tegennatuurlijk, maar het is de enige juiste manier. 

Voel je dus dat het allemaal even te veel wordt, zoek dan een plek waar je je verhaal kunt delen en waar alle aandacht voor jou is. Aarzel niet om eerlijk te zijn en te zeggen dat je even niet weet hoe je het moet doen. Als je op reis gaat naar een land waar je niets kent en de taal niet spreekt, koop je een reisgids of vraag je om hulp.

Eigenlijk komen we hier ook in nieuw landschap, het gebied van moeder zijn en ernaast rouwen. Je moet deze nieuwe taal leren spreken, en het is helemaal oké om daarbij hulp te vragen. Soms is je naaste omgeving een grote steun, maar het kan ook fijn zijn om naar een therapeut te gaan die echt naar je luistert en je bijvoorbeeld meer kan uitleggen over rouw en waarom je je voelt zoals je je voelt.”

Je overleden moeder eren

Naast gesprekken of therapie, helpt het vaak ook om je overleden moeder bij je zwangerschap of de geboorte van je kindje te betrekken. Dat deed ook Josephine: “Ik ben op mijn twintigste mijn moeder verloren en werd zelf vier jaar later moeder. Ik kreeg van een vriendin een prachtige vlinder voor op de babykamer. Die stond voor haar symbool voor een moeder die haar vleugels om je heen slaat. In kleine dingen kan heel veel waarde en symboliek zitten.

Ik heb bijvoorbeeld de wieg waar ik zelf in heb gelegen kunnen hergebruiken voor mijn meisjes. Ik heb ook mijn oudste dochter vernoemd naar mijn moeder, zodat ze op die manier toch nog een beetje verder leeft. Mijn dochters hebben mijn moeder uiteraard nooit gekend, maar ze hoort er wel steeds bij. Dat zit in heel kleine dingen. Haar naam staat nog op de verjaardagskalender bijvoorbeeld.

Nu zijn mijn kinderen al ouder, maar toen ze klein waren, vonden zij het heel erg leuk om te weten hoe ik als kind was en in die verhalen komt mijn moeder natuurlijk voor. In fotoalbums bladeren, filmpjes kijken, dat blijft erg waardevol. Zo is ze er weer even bij en hou je haar op een bepaalde manier levend.”

Zeker ook lezen:

• Moedergevoel: wat als je niet instant een band voelt met je baby?
• Perinatale depressie: wat als zwanger zijn je niet gelukkig maakt? 
• Zwangerschap: 7x redenen waarom het emotioneel ingrijpend is

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!