(Hoog)zwanger zijn zonder het te weten: kan dat?
In de kranten lees je af en toe verhalen over vrouwen die pas (een heel eind) voorbij de helft van de zwangerschap ontdekken dat ze zwanger zijn. We spreken dan over zwangerschapsontkenning. Gynaecoloog Isabelle Dehaene legt uit hoe het mogelijk is dat symptomen, voor zowel de aanstaande mama als de omgeving, zo lang onopgemerkt blijven.
“Zwangerschapsontkenning is een mysterieus, medisch fenomeen waarvan wel observaties bestaan, maar waarrond uiteraard niet zo eenvoudig wetenschappelijke studies kunnen georganiseerd worden. Het houdt in dat een vrouw zichzelf niet toelaat te ontdekken dat ze zwanger is, of dat ze het wel weet maar niet aanvaardt. In één wetenschappelijke studie wordt wel over drie verschillende vormen gesproken.”
Drie types zwangerschapsontkenning
1. Psychotische zwangerschapsontkenning
Bij psychotische ontkenning heeft een zwangere vrouw psychotische klachten. Door bepaalde hallucinaties en wanen verklaart ze de zwangerschapssymptomen op een andere manier. In haar waanvoorstelling is het ongeboren kind bijvoorbeeld een tumor of grote bloedklonter in de buik die verwijderd moet worden.
2. Affectieve zwangerschapsontkenning
Een tweede vorm is affectieve zwangerschapsontkenning. Die vorm is een mechanisme waarbij de moeder zichzelf beschermt om gevoelens voor haar ongeboren kind te kunnen ontwikkelen. Hoewel in wetenschappelijke literatuur gesproken wordt over zwangerschapsontkenning is het er dus in de letterlijke betekenis geen. Vrouwen zijn zich in deze vorm wel degelijk bewust van de zwangerschap. Het komt bijvoorbeeld voor bij vrouwen die een alcohol- of drugsprobleem hebben. Door de zwangerschap te ontkennen, proberen ze schuldgevoelens te onderdrukken. Maar het hoeft niet altijd rond verslaving te draaien. Ook wie al eens een doodgeboorte meemaakte, kan de zwangerschap gaan ontkennen uit angstgevoelens.
3. Pervasieve zwangerschapsontkenning
Een derde vorm is pervasieve zwangerschapsontkenning. Daarbij ontbreekt niet alleen een emotionele betekenis. Het bestaan van de zwangerschap is uit het bewustzijn gebannen. Vreemd genoeg zijn er dan soms ook weinig symptomen die op een zwangerschap duiden. De gewichtstoename is minimaal, er is een soort van regelmatig bloedverlies en ochtendmisselijkheid blijft uit. Bewegingen van de baby wordt de zwangere vrouw niet gewaar, of ze verklaart ze op een andere manier.
Hoe vaak komt het voor?
Dokter Dehaene: “Uit studies blijkt dat het tot 20 weken zwangerschap voorkomt bij één op de 475 zwangerschappen. Die laat ontdekte zwangerschappen zijn er dus wel. Bij pervasieve zwangerschapsontkenning tot de geboorte zien we dat het maar over één op 2455 gevallen gaat.”
Wat zijn de risico’s voor mama en kind?
“Wordt een zwangerschap pas laat ontdekt, dan ontbreken natuurlijk de gangbare controles en voorzorgsmaatregelen. De zwangere vrouw heeft geen foliumzuur genomen en is mogelijk niet gestopt met alcohol, roken of drugs. Primaire preventiemaatregelen (rond toxoplasmose, CMV en listeria) zijn niet genomen. De NIPT is nog niet gebeurd en mogelijke afwijkingen zijn niet opgespoord bij de echo’s.
Omdat er geen suikertest gebeurd is, wordt zwangerschapsdiabetes mogelijk ook niet opgespoord, wat risico’s inhoudt voor moeder en kind. Duurt de zwangerschapsontkenning echt tot de bevalling, dan screent men niet op GBS (de groep B-streptokokken) waardoor een mogelijke besmetting wordt overgedragen op de baby. Omdat de arbeid niet wordt gemonitord, lopen zowel moeder als kind tijdens de bevalling grote risico’s.”
Maatregelen bij het ontdekken van de zwangerschap
“Wanneer een zwangerschap bijvoorbeeld pas na twintig weken ontdekt wordt, gaat men alle controles die tot dan hadden moeten gebeuren, zo snel mogelijk inhalen om te kijken hoe moeder en kind het stellen, of er afwijkingen zijn etc. Heel belangrijk is natuurlijk ook psychologische ondersteuning bij de ontdekking. Indien nodig, wordt de sociale dienst ingeschakeld.
We lezen in de krant vaak horrorverhalen rond zwangerschapsontkenning en neonaticide, waarbij een vrouw haar kindje om het leven brengt. Natuurlijk en gelukkig eindigt niet elke laattijdig ontdekte zwangerschap zo. In bepaalde observaties zien we wel soms dat een vrouw het kind als ‘een voorwerp’ beschouwt en geen enkele band voelt met haar baby. Net daarom is psychologische begeleiding in die zeldzame gevallen heel erg belangrijk voor zowel moeder als kind.”
Met dank aan Dokter Isabelle Dehaene, gynaecoloog aan UZ Gent en woordvoerder van de Vlaamse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie.
Bijkomende bron: Towards a new understanding of pregnancy denial: the misunderstood dissociative disorder, verschenen in Women’s Mental Health, door Diana Lynn Barnes, 2021.
Ook zeker lezen:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!