Gelukkig zijn: waarom we het onze kinderen beter nu al aanleren

Door hanne vlogaert

08 nov 2019

Als je als ouder één ding voor je kind kon wensen, dan is het toch dat het gelukkig wordt? En laat net dát vandaag niet meer zo vanzelfsprekend zijn. dat blijkt uit een paar hoge cijfers in burn-out, depressie en eenzaamheid, zelfs bij jongeren. Waar het bij ons een beetje ‘misliep’ en hoe je kind er eventueel wel weer ‘beter’ in wordt? We vroegen het aan Merijn Ruis, oprichter van ‘lessen in geluk’.

Simpelweg gelukkig zijn?

Simpelweg gelukkig zijn, het blijkt voor ons niet zo simpel. Aan de hoge cijfers in burn-out, depressie, eenzaamheid en andere – vooral psychisch geörienteerde – levenskwaaltjes te zien, lijken we de vaardigheden die we nodig hebben om een beetje ‘gelukkig in het leven te staan’ vandaag wel met z’n allen collectief verleerd te zijn. Hoe dat zover is kunnen komen en hoe we ervoor kunnen zorgen dat de komende generatie wel weer wat meer ‘openstaat voor geluk’?

Dat vroeg Libelle Mama aan Merijn Ruis, oprichter van ‘All the People happy‘ en de eerste die op basis van verschillende wetenschappelijke studies een draaiboek ontwikkelde om kinderen al in de lagere school een beetje ‘lessen in geluk’ bij te brengen. “Gelukkig zijn is niet zozeer iets dat je kan krijgen, maar iets dat je jezelf voor een groot stuk kunt aanleren. Het is afhankelijk van bepaalde denkprocessen en perspectieven op het leven die je je best van jongs af aan al eigen maakt voor het beste resultaat”, zo klinkt het.

Gelukkig versus schijngelukkig

Hoe komt het dat we het met z’n allen blijkbaar zo moeilijk hebben om nog gewoon gelukkig te zijn?

“Onze samenleving is vandaag erg in teken komen te staan van een aantal dingen die ons op het eerste zicht misschien wel gelukkig lijken te maken, maar die daar in feite erg ver vanaf staan. Een aantal factoren spelen daarin een cruciale rol:

Neem nu onze materialistische ingesteldheid: die nieuwe broek of dat nieuwe gadget maakt in onze hersenen wel heel eventjes een stofje aan dat ervoor zorgt dat we ons gelukkig voelen, maar eigenlijk is dat maar een soort schijngeluk. Het effect ervan zal snel uitgewerkt zijn, en dan moeten we weer op zoek naar meer. Op die manier ontstaat er een soort kick-cultuur gebaseerd op verlangen, maar waarbij je de essentie van geluk eigenlijk enkel maar verder uitholt.

De oplossing? In plaats van ons geld uit te geven aan allerlei materiële zaken, zouden we het beter uitgeven aan ervaringen: uit studies blijkt namelijk dat de ervaringen die we opdoen – zoals de reizen die we maken of de hobby’s die we uitvoeren – mee onze identiteit helpen uitbouwen, en daar worden we dan weer wel gelukkig van.

Ook het feit dat mensen steeds individualistischer in het leven staan, bevordert ons gevoel van geluk niet echt: “Mensen leven steeds meer op hun smartphone en in hun eigen hoofd. Kijk maar eens rond in de trein: mensen steken zichzelf liever weg achter een krant of een computerscherm met hoofdtelefoon dan dat ze een praatje slaan met hun buurman. En het is net verbinding maken met andere mensen dat een onze grootste zingevers en daardoor ook ‘geluksmakers’ is.
Bovendien zijn we ons niet alleen steeds verder van elkaar gaan plaatsen, maar raken we door al die technologie en door al dat streven naar materiële doelen, steeds verder verwijderd van de natuur, en ook die maakt ons gelukkig en rustig. De mens maakt immers nog altijd deel uit van een kosmos – niet om zweverig te klinken -, maar dat grotere verband, dat lijken we vandaag ook echt uit het oog verloren.
Tot slot, brengt onze prestatiecultuur ook heel wat perfectionisme met zich mee: veel ouders leren hun kind van jongs af aan al aan dat alles zo goed mogelijk moet zijn, dat ‘gewoon goed’ niet goed genoeg is, maar dat het toch nog nét dat tikje beter kan – gewoon omdat dat ook is hoe het ons door de maatschappij wordt ingelepeld. Dat soort perfectionisme ‘verkrampt’ echter niet alleen, het zal er ook voor zorgen dat je kind minder zelfvertrouwen opbouwt om ‘open’ en met zelfwaarde in het leven te staan en dus ook minder gelukkig zal zijn met hoe hij is.”

Gelukkig zijn: hoe moet dat dan?

Welke vaardigheden – die wijzelf misschien een beetje verloren hebben – kunnen we onze kinderen aanleren om van meet af aan wat ‘gelukkiger’ in het leven te staan?

“In de lessen die ik geef, spits ik me toe op een aantal basisaspecten die vooral te maken hebben met de manier waarop je naar jezelf, naar anderen en naar de wereld kijkt en die – als je ze bewust aanleert en blijft toepassen – het leven een pak mooier en gemakkelijker maken.

Ten eerste leer ik kinderen dankbaarheid oefenen: waar zijn ze dankbaar voor dat ze het hebben of dankbaar voor dat ze het kunnen doen. Verschillende studies tonen aan dat mensen die hun hersenen regelmatig aanspreken om dankbaarheid uit te drukken voor de dingen die goed gaan in hun leven, in plaats van steeds maar in die negatieve spiraal te vallen, daar véél gelukkiger van worden. In eerste instantie antwoorden kinderen natuurlijk dingen als ‘mama’, ‘papa’, ‘school’ en ‘Mats, mijn hond’, maar door te werken met de letters van het alfabet probeer ik hen ook out-of-the-box te laten denken en steeds maar weer op zoek te gaan naar meer dingen waar ze dankbaar voor zijn. Op die manier worden de hersenen letterlijk gestimuleerd en getraind om anders te denken en om anders in het leven te staan.
Iets dat daarbij aanleunt is positief denken: ik probeer kinderen te laten zien dat ook dingen die op het eerste zicht erg negatief lijken, ook positieve kanten hebben. Is er bijvoorbeeld een kind met gescheiden ouders, dan kan de vraag zijn: ‘wat is er positief aan een papa die een week weg is’? Dan kan het antwoord bijvoorbeeld zijn: ‘Dat er niet gesnurkt wordt’ of ‘dat hij extra lief is wanneer we elkaar wél weer zien’.
Geven: wat mensen ook vaak vergeten, is dan in plaats van altijd maar de focus te leggen op ‘krijgen’, je ook net erg gelukkig wordt van geven. Ik vraag kinderen bijvoorbeeld om elkaar complimentjes te geven. Zo merken ze dat het niet alleen erg leuk is om er te krijgen, maar ook om de complimenten te geven. Kun jij er immers voor zorgen dat iemand anders zich goed voelt, dan voel jij je daar ook fijn bij.
Meditatie: een aspect van geluk dat we vaak over het hoofd zien, en dat ook niet erg bekend is, is de vorm waarbij je in jezelf keert en uit die rust ook een soort van geluk kunt halen. Dat is ook meteen waarom disciplines als yoga en meditatie vandaag zo hot zijn. Omdat onze hersenen in onze drukke en anders geörienteerde samenleving zo geleerd hebben om op een ander niveau maar voort te razen, is het voor sommige volwassenen niet zo makkelijk om die switch naar de meditatie-toestand te maken: het vraagt vaak veel inspanning. Het als kind al leren, zou weleens kunnen helpen voor een vlotte toepassing. Het is een beetje zoals het spreekwoord het zegt: ‘jong geleerd is oud gedaan’. In elk geval is het ook voor kinderen zeker niet slecht om al eens met dit soort ‘vaardigheden’ in aanraking te komen.
Zelfvertrouwen: of iemand zich al dan niet gelukkig zal voelen, of hij zijn dromen zal durven najagen en of hij open in contact met anderen zal durven staan, heeft veel te maken met hoeveel zelfvertrouwen hij in zijn eigen persoon heeft. Ons onderwijssysteem draagt die stimulans tot zelfvertrouwen zeker niet altijd ten volle. Om hun gevoel van ‘zelfvertrouwen te bevorderen’ laat ik kinderen zelf inzoomen op wat ze goed kunnen en laat ik hen hen dromen alvast uittekenen.
Bewegen: verschillende studies tonen aan dat we ook van fysieke activiteit en een beetje beweging al een pak gelukkiger worden. Door middel van spelletjes probeer ik kinderen in de klas – waar eigenlijk voornamelijk stilgezeten wordt – toch wat te laten bewegen.
Openstaan voor emoties en ook voor de moeilijke kanten van het leven: een erg belangrijk onderdeel van ‘gelukkig zijn’ is openstaan voor eender welke emotie. Beseffen dat gelukkig zijn niet per se betekent dat je dat altijd bent, integendeel zelfs. Hoewel veel volwassenen dat een beetje uit het oog verloren zijn, beseffen kinderen dat eigenlijk heel goed: ze weten best dat ook iemand die op dit moment een beetje verdrietig is over het overlijden van opa, eigenlijk toch wel best gelukkig kan zijn. Kinderen aanleren dat ook frustraties en een beetje verdriet bij het leven horen en vooral ook dat als het een beetje moeilijker gaat, dat dat ook wel weer voorbijgaat, is een belangrijk onderdeel van gelukkig zijn.

Gelukkig zijn: jong geleerd is oud gedaan

Waarom is het belangrijk dat we onze kinderen deze vaardigheden alvast leren en welke rol speelt het onderwijs daarin?

“Bij alle dingen waar ik net over sprak, gaat het over een vaardigheid of een manier van denken. En daarbij is het altijd goed als je die van jongs af aan al meekrijgt, zodat het voor je kind een gewoontepatroon kan gaan vormen: wie positief denken, de discipline om aan mindfulness te doen, het dankbaar in het leven staan en het niet enkel willen ‘nemen, maar ook geven’, al vroeg aangeleerd krijgt, zal zijn hersenen trainen om er een gewoonte van te maken en zal veel minder kans maken alsnog vast te lopen in negatieve gedachtepatronen waar onze hersenen jammer genoeg vatbaarder voor lijken.

Het onderwijs kan hier zeker een belangrijke rol in spelen: daar wordt op dit moment immers erg hard gefocust op het aanbrengen van kennis, maar wat kinderen er niet leren zijn dus vaardigheden zoals deze. Gewoon al door ons van dit gebrek bewust te zijn, en te zien dat er buiten ‘pure kennis’ nóg vaardigheden zijn die belangrijk zijn in het leven en ook kinderen daarvan bewust te maken, dat zou al een hele stap voorwaarts zijn.

Waarom voegen we aan het takenpakket van wiskunde, taal en wetenschap dan ook geen workshops rond levenslessen in? Leer kinderen eens over de dood, leer hen over zelfvertrouwen, over hoe het is om een goede relatie met iemand te hebben, of leer hen wat emoties zijn en hoe ze er op een bruikbare manier mee kunnen omgaan. Al dragen die dingen niet rechtstreeks bij tot de ‘kennisverrijking’ van kinderen, ze zullen er heel wat vaardigheden mee kweken die ook broodnodig zijn, willen ze uitgroeien tot een gelukkige, ruimdenkende en goed functionerende volwassene in onze samenleving.”

Gelukkig zijn? Misschien vind je hier wel meer tips:

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!