School in de kijker: hoe werkt een jenaplanschool?

Heb jij een peutertje dat volgend schooljaar 2,5 jaar wordt? Dan sta je voor een grote stap en een al even grote keuze: een kleuterschool zoeken. Welke scholen bestaan er allemaal, hoe werken ze, waar leggen ze hun accenten en vooral, hoe erg verschillen ze van elkaar? Elke week zetten we een ander type onderwijs in de kijker. We gaan in gesprek met een kenner en laten ouders aan het woord over hun ervaringen. Deze week: de jenaplanschool.

Hoe werkt een jenaplanschool?

Die vraag stelden we aan Marijke Lambert, directeur van de jenaplanschool Lieven Gevaert in Mortsel. in Mortsel: “In een Jenaplanschool zitten kinderen niet per leeftijd in een klas, maar in stamgroepen van twee of drie leeftijden. Ze leren vanuit hun eigen leefwereld en van elkaar aan de hand van vier basisactiviteiten: spreken, spelen, werken en vieren. En het leuke aan Jenaplan is dat deze visie die de basis vormt, openstaat voor ontwikkelingen. Elke school heeft de vrijheid om die visie aan te passen aan de noden van haar kinderen, ouders en omgeving. »

De aanpak van een Jenaplanschool 

Stamgroepen

Marijke Lambert: “In het Jenaplanonderwijs gaan we ervan uit dat kinderen heel verschillend zijn en dat ze net daarom heel veel van elkaar kunnen leren. We verdelen de kinderen daarom onder in stamgroepen in plaats van in klassieke klassen per leeftijd. In die stamgroepen zitten kinderen van verschillende leeftijden samen zoals dat ook in een gezin het geval is. De meeste Jenaplanscholen kiezen voor stamgroepen waarin drie leeftijden bij elkaar zitten. In onze school bestaan de stamgroepen uit twee leeftijden.”

Samen spreken, spelen, werken en vieren

Het Jenaplanonderwijs is gericht op de opvoeding van kinderen en omvat veel meer dan enkel het aanleren van schoolse kennis en vaardigheden zoals lezen, schrijven en rekenen. Kinderen leren en groeien door mee te doen aan de zogenaamde basisactiviteiten: spreken, spelen, werken en vieren. Want dat zijn ook de vier basisactiviteiten waarin mensen leven en leren.

Marijke Lambert: “Maar dat doen ze niet alleen natuurlijk, dat doen ze samen. Een woord dat voor ons heel belangrijk is en dat we als vanzelf voor elke basisactiviteit zetten.”

• SAMEN PRATEN: In een Jenaplanschool start en eindigt elke schooldag met een kringmoment. En ook tussendoor komen we even samen wanneer dat nodig is. Tijdens een kringmoment is er tijd en ruimte om te vertellen én naar elkaar te luisteren. Kinderen hebben het dan over de actualiteit of over dingen die hen bezighouden en waaruit nieuwe projecten kunnen ontstaan.
• SAMEN WERKEN: In een Jenaplanschool krijgen kinderen (korte) instructies waarmee ze vervolgens heel zelfstandig aan de slag gaan. Maar ze leren ook voortdurend van elkaar. Doordat ze samenzitten in stamgroepen van verschillende leeftijden, stimuleren we hen om elkaar voortdurend te helpen en om hulp te vragen wanneer dat nodig is.
• SAMEN SPELEN: Onze leuze: ‘We doen alles met hoofd én hart.’ We wisselen werken daarom voldoende af met spelen. We durven bijvoorbeeld ook midden in een leermoment even pauzeren wanneer de leerkracht voelt dat de nood aan spel groot is.
• SAMEN VIEREN: En we vieren ook heel vaak samen. Er is een groot schoolfeest waar we allemaal samen naartoe leven. Maar we houden ook elke vrijdag een afsluitkring om de week samen af te sluiten. Daarop zijn ook alle ouders welkom, trouwens. Op dat moment laten de kinderen aan de anderen en hun ouders zien waar zij de voorbije week aan werkten. Dat kan door over een project te vertellen, maar net zo goed door een dansje te tonen.

Zelfstandig en projectmatig leren

Marijke Lambert: “We gaan in onze jenaplanschool altijd heel projectmatig te werk. Dat wil zeggen dat voor ons wereldoriëntatie voorop staat. Kinderen vertellen ons vanuit hun leefwereld wat ze belangrijk vinden om mee aan de slag te gaan. Van daaruit werkt de leerkracht samen met de kinderen een project uit waarin de nodige leerdoelen verwerkt worden. Want we houden ons uiteraard aan dezelfde eindtermen die op alle scholen gelden. Alleen de weg ernaartoe verloopt wel wat anders.

Er wordt ook nooit klassikaal lesgegeven. De leerlingen krijgen een instructie in groep en vervolgens gaan ze elk met hun eigen oefeningen en op hun eigen tempo aan de slag. De leerkracht begeleidt hen en de kinderen helpen elkaar. Nadien komen we op elk thema nog eens terug in groep. Of er worden aparte groepjes samengesteld waarin we even wat dieper op een bepaalde kwestie ingaan.”

7 Jenaplan-essenties

Marijke Lambert: “Alles wat we doen, vertrekt vanuit 7 belangrijke essenties waarop we heel sterk inzetten:

1. ondernemen
2. samenwerken
3. creëren
4. plannen
5. presenteren
6. reflecteren
7. verantwoorden

Op deze zaken komen we regelmatig terug en er wordt ook vaak één bepaalde essentie in de kijker gezet. Deze essenties worden ook op elk rapport besproken.”

Ouderpartipatie

Marijke Lambert: “Ouders worden bij ons heel nauw betrokken. En dat gaat verder dan een keertje mee gaan zwemmen. Ze delen soms echt mee in het lesgeven wanneer zij een talent hebben waarmee we aan de slag willen. En ze zijn ook heel welkom in de klassen. Ze hoeven niet aan de schoolpoort te wachten. ‘s Morgens zetten ze hun kinderen af in de klas en ook na school komen ze hun kinderen in de klas ophalen, ook wanneer ze 12 jaar zijn. We zijn een heel open school waar ouders mee deel van zijn.”

OUDERS VERTELLEN

Kathleen en Dennis  kozen voor een Jenaplanschool voor hun zoontjes Jelte (6 jaar) en Tobias (5 jaar).

Hoe verliep jullie zoektocht naar een school?

“Toen we voor het eerst op dit Jenaplanschooltje kwamen, dachten mijn man en ik meteen: ‘Wauw, dit is echt wel tof!’”

Kathleen: “We kozen in onze buurt 4 scholen uit die ons wel interessant leken om te gaan bezoeken. Twee scholen die we bezochten, zagen er zeker ok uit, maar hanteerden een iets klassiekere aanpak die ons niet meteen overtuigde. Een derde schooltje sprak ons wel aan, maar daar moesten we kamperen om Jelte te kunnen inschrijven en dat zagen we niet meteen zitten. En toen kwamen we op dit Jenaplanschooltje en dachten mijn man en ik meteen : ‘Wauw, dit is echt wel tof!’ Het is een hele kleine school, het onthaal was superwarm en, hoewel we in een nogal stedelijk gebied wonen, werd deze school omgeven door groen, van haar eigen tuintjes en haar ligging aan de rand van een natuurgebied. We vielen allebei meteen voor deze school en haar aanpak.”

Wat maakt dat jullie zo voor dat Jenaplanonderwijs vielen?

“Onze zoon Tobias ontdekte onlangs zelf dat de schroevendraaier waarmee hij aan de slag ging magnetisch was. Dat is toch een fantastische manier om kinderen iets te leren?!”

Kathleen: “In deze school komt dezelfde leerstof aan bod, maar dan anders. De manier waarop ze de dingen altijd rond de 4 basisactiviteiten: praten, werken, spelen en vieren aanpakken sprak ons meteen aan. En ook het feit dat de leerstof wordt aangeboden in thema’s en projecten. Hier kiezen de kinderen in de kring zelf welk thema ze willen belichten. En van daaruit worden de lessen opgebouwd. En dit doen ze al van bij de kleuters. Soms zijn dat dan heel gekke thema’s, maar dat werkt. Onze jongste, Tobias, is altijd heel enthousiast. Echt chapeau, want die opdracht is voor de leerkrachten natuurlijk niet te onderschatten. Elke keer weer zorgen ze ervoor dat ze de juiste doelen halen, binnen eender welk thema. Onze jongste zoon, Tobias, werkte onlangs rond het thema robots. In dat kader mochten de kinderen oude toestellen en werkmateriaal mee naar de klas nemen om ze uit elkaar te halen en te bekijken hoe ze werken.  Zo ontdekte Tobias zelf dat de schroevendraaier waarmee hij aan de slag ging plots aan de radio bleef hangen en dus magnetisch was. Dat is toch een fantastische manier om kinderen iets te leren?!”

“Op het einde van de week tonen ze in de afsluitkring waarrond ze gewerkt hebben en blinken ze van trots. En wij ook. Echt zalig vind ik dat.”

Kathleen: “Hier leren kinderen ook al van kleins af heel zelfstandig te zijn, op hun maat natuurlijk.  En ook dat vinden we heel waardevol. Ze starten in een kringmoment, brainstormen samen over thema’s of invalshoeken, vervolgens krijgen ze instructies en gaan ze er individueel, helemaal op hun eigen tempo mee aan de slag. Wanneer het eens bij iemand wat minder lukt, dan wordt er heel snel geholpen. Op het einde van de week tonen ze in de afsluitkring waarrond ze gewerkt hebben en blinken ze van trots. En wij ook. Echt zalig vind ik dat.”

“Hier leren de kleintjes van de groten en leren de groten om de jongere kinderen te helpen. Wanneer je hier rondloopt, voel je meteen hoe erg de kinderen met elkaar begaan zijn, over alle leeftijden heen.”

Kathleen: “Ook het idee van de stamgroepen vinden we heel fijn. Hier leren de kleintjes van de groten en leren de groten om de jongere kinderen te helpen. Een principe dat veel verder gaat dan die stamgroepen alleen, trouwens. De kinderen uit de lagere school komen de kleuters ook regelmatig helpen en op deze school kent iedereen, iedereen. Dat vind ik echt knap, wanneer je hier rondloopt voel je meteen hoe erg de kinderen met elkaar begaan zijn, over alle leeftijden heen. De nadruk ligt in deze school heel erg op het samen beleven. Ook dat vonden mijn man en ik heel belangrijk.”

“Ik vind het superleuk dat ik echt betrokken word en mee een deel ben van de school en zo’n groot stuk van de leefwereld van mijn kinderen.”

Kathleen: “Van ouders wordt een grote betrokkenheid verwacht. Dat is ook echt een duidelijk deel van het hele Jenaplanidee. Je kiest wel zelf waar je wil helpen: er zijn verschillende werkgroepen en je kiest wat je ligt. En dat kan van alles zijn. Maar dat vind ik helemaal geen probleem. Ik vind het net superleuk dat ik echt betrokken word en mee een deel ben van de school en zo’n groot stuk van de leefwereld van mijn kinderen. We lopen hier ook ‘s morgens en ‘s avonds gewoon mee het klasje in. Zo zie je waar ze mee bezig zijn en hebben je kindjes de ruimte om iets te laten zien. Of je hebt even een kort contact met de leerkracht. Hier worden geen grootse dingen besproken natuurlijk, maar het contact is er en dat apprecieer ik enorm.”

Geschiedenis van Jenaplan

De grondlegger van het jenaplansysteem was Peter Petersen uit het Duitse Jena. In 1924 probeerde hij een nieuwe vorm van onderwijs uit, waarbij hij kinderen van verschillende leeftijden samen in één groep zette. Dat groeide uit tot een school voor kinderen van 6 tot 15 jaar. Eind jaren ’40 van de vorige eeuw ontwierp hij een totaalopzet voor het onderwijs aan kinderen van 4 tot 18 jaar. In de jaren ’50 en ’60 ontstonden er verschillende jenaplanscholen in Duitsland, en later ook in Nederland en België.

Hoe vind je een jenaplanschool in je buurt?

Jenaplan Vlaanderen werkt heel nauw samen met de Nederlandse Jenaplan Vereniging. Op www.jenaplan.nl vind je alle informatie over de werking van Jenaplanscholen.

Volgende week: de Daltonschool.

MEER WETEN OVER SCHOOL?

• Mijn kleuter inschrijven in een school: hoe pak ik het aan?
• School in de kijker: hoe werkt een ervaringsgerichte school?
• School in de kijker: hoe werkt een gemeenschapsschool?

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!