De ‘nieuwe’ papa: waarom steeds meer mannen hun vaderrol willen verdiepen

Werkende mama’s = zorgende papa’s

Van politici die openlijk de kaart van ‘huisvader’ trekken tot populaire columnisten die schrijven over de fratsen van hun kroost of journalisten die een podcast opzetten waarin jonge papa’s vertellen over hun zorgen en angsten … werkelijk overal in onze maatschappij schijnen subtiele signalen door: steeds meer mannen voelen de goesting of de nood opborrelen om hun rol als zorgende papa verder te onderzoeken. Ze willen niet langer die overuren-kloppende ouder aan de zijlijn zijn die zijn kinderen nog even snel gedag zegt aan de rand van hun bed, maar wel een volwaardig en emotioneel zorgend lid van het gezin. De nieuwe papa wil een band met zijn kinderen, door de week ook eens dat plekje aan de schoolpoort innemen en een hecht deel uitmaken van de kern van zijn familie. Hoe die evolutie er gekomen is? “Een belangrijke gebeurtenis is de uitvinding van de pil. Dit heeft er mee voor gezorgd dat vrouwen professioneel steeds meer actief werden, en dus een kentering in het gezinsleven in gang gezet. Kort door de bocht: meer werkende mama’s betekent dat er meer zorgende papa’s zijn”, zegt Jan Van Bavel.

Trage, maar zekere evolutie

Hij benadrukt wel dat dit een zeer trage evolutie is die écht nog maar in z’n kinderschoenen staat. “Ondanks een duidelijk merkbare verandering – vooral in de attitude bij sommige papa’s zelf dan – is het nog wel steeds zo dat de nieuwe man maar dun gezaaid is. Uit alle onderzoeken over tijdsbesteding en rolpatronen blijkt dat mannen nog steeds veel minder doen in het huishouden dan vrouwen. Vooral wat de zorg van de kinderen betreft is er nog een groot onevenwicht.” Hoe dat komt? Daar zijn wel een aantal oorzaken voor te vinden:

• Ten eerste wordt niet-betaalde arbeid al sinds mensheugenis ondergewaardeerd. Aan huishoudelijk werk valt maar weinig prestige te verdienen. Omdat mannen, meestal nog steeds meer dan vrouwen, aan het clichébeeld van ‘stoer’, ‘macho’ of ‘kostwinner’ moeten voldoen, valt er voor hen in zo’n functie dan ook maar weinig te rapen.
• Bovendien werden vrouwen doorheen de geschiedenis op basis van biologische verschillen en vooroordelen in die ‘huishoudelijke rol’ geduwd. En daaruit geraken is een heuse klus.
• Tot slot zitten we ook nog met maatschappelijke structuren die niet meewillen: ten eerste worden mannen vaak nog veel meer betaald dan vrouwen (zelfs als die laatste strikt genomen dezelfde functie uitvoeren) en zorgt ook een ongelijke verdeling van ons ouderschapsverlof ervoor dat vrouwen eerder in de zorgende rol geduwd worden.

Meer weten over de scheefgetrokken verhouding tussen man en vrouw, op vlak van het huishouden en de zorg voor de kinderen? En over hoe we die ongelijke verdeling weer wat recht kunnen trekken? Lees dan zeker ook dit artikel: ‘SOS Rolpatronen: waarom vrouwen nog steeds meer ‘zorgen’ en mannen meer ‘werken’. 

Hoogopgeleide gezinnen als voorbeeld

Toch ziet Jan Van Bavel wel degelijk ruimte voor verandering/verbetering op dat vlak. Een verandering die vertrekt vanuit hoogopgeleide gezinnen van nu: “Als ik kijk naar het prototypische moderne, hoogopgeleide gezin anno 2020, dan gebeurt het veel vaker dan vroeger dat de vrouw daar hoger is opgeleid dan de man. Dat merk je trouwens ook aan de populatie van onze universiteiten: het aandeel vrouwen ligt er opmerkelijk hoger dan het aantal mannen.

“Terwijl we ons leven vroeger vooral moesten schikken naar vaste normen en rolpatronen, verwacht Onze cultuur nu veel meer dat we zélf kiezen hoe we ons leven leiden” (Jan Van Bavel)

Kiest zo’n hoogopgeleid gezin op termijn voor kinderen? Dan zullen ze na de kraamtijd veel vaker beslissen om de vrouw opnieuw voltijds aan het werk te laten gaan. Aangezien zij hoger is opgeleid, verdient ze in vele gevallen ook meer, wat het financieel veel interessanter maakt op die manier. Omdat zo’n gezinnen een voorbeeldfunctie genieten in de maatschappij, breekt dat een beetje het clichébeeld van de vrouw als moeder aan de haard en de man als carrièremaker.”

Minder vaste verwachtingen en normen

Naast het goede voorbeeld van gezinnen met sociale status, is er nog een belangrijke verandering die mannen meer ruimte geeft om hun vaderlijke kant te ontdekken. Jan Van Bavel: “Terwijl vroeger alles veel meer via vaste verwachtingen en normen verliep, verwacht onze cultuur nu veel meer van ons dat we zelf kiezen hoe we ons leven leiden. Een voorbeeld: terwijl het vroeger min of meer not done was om als koppel niet te trouwen, geldt nu eerder het omgekeerde: het is not done om wél te trouwen als je daar niet zelf een héél bewuste persoonlijke of betekenisvolle reden voor hebt. Dingen doen, gewoon omdat de heersende moraal dat voorschrijft, is niet langer de norm. Integendeel zelfs: onze maatschappij verwacht van ons, ‘mensen van nu’, veel meer dat we allemaal zelf onze eigen bewuste keuzes maken en zo een eigen identiteit creëren.” Die insteek biedt natuurlijk opties voor papa’s die zich niet zo vinden in de klassieke machocultuur van de vorige generaties, maar die graag een meer verbindende en emotionele kant willen ontdekken en ontplooien.

“Ik denk niet dat de bewuste, gevoelige en zorgende papa nu al de standaard is. Maar er staan wel steeds meer mannen op die voelen dat ze een kant van zichzelf willen ontwikkelen waar vroeger misschien geen ruimte voor was” (Niki Vanhamel)

Dat is ook hoe Niki Vanhamel (41), zelf papa van twee en stichtende geest achter het vadercoach-project Daddycation het aanvoelt: “Ik ervaar dat er meer bewustwording is bij vaders, maar ik denk niet dat de bewuste, gevoelige en zorgende papa op dit moment al de standaard is. Er staan wel steeds meer mannen op die voelen dat ze een kant van zichzelf willen ontwikkelen waar er tot nog toe in onze samenleving niet veel ruimte voor was. Zij gaan op zoek naar hoe het anders kan.”

Harde maatschappij = meer nood aan verbinding

Dat steeds meer mannen ergens wel die nood voelen om het ‘anders’ te doen, heeft volgens Niki Vanhamel iets te maken met onze harde en veeleisende maatschappij: “We leven in een wereld waarin we ver van onze natuur zijn komen te staan en de voeling met onszelf zijn kwijtgeraakt. Dat geldt voor vrouwen, maar zeker ook voor mannen. Steeds meer beginnen mensen volgens mij tegen de feilbaarheid van het systeem waarin we meedraaien aan te lopen. Bij sommigen uit zich dat in een burn-out, bij anderen in ziekte of depressie en bij mij was het vele huilen van mijn dochter de druppel die de emmer deed overlopen. Doordat mijn dochter zoveel huilde heeft ze mij en mijn partner vanaf het begin uitgedaagd om ‘echt’ te luisteren naar haar. Het is dankzij haar dat we versneld een hoop dingen rond opvoeding in vraag zijn gaan stellen en op zoek zijn gegaan naar hoe het anders kon. Dat bracht ons bij ons eigen stuk en hoezeer we afgesneden waren van onze gevoelens. Zo kwamen we uiteindelijk terecht bij een ouderschap dat meer focust op afstemming, hartsverbinding en emotioneel welzijn.

“Ik denk dat steeds meer vaders en moeders voelen dat het tijd is voor iets anders en op hun manier op zoek gaan naar hoe ze die rol als ouder anders kunnen invullen” (Niki Vanhamel)

Ik denk dat er zo steeds meer vaders en moeders, elk op hun eigen manier voelen dat het tijd is voor iets anders. Ze gaan op zoek naar hoe ze hun rol als ouder kunnen invullen en hoe ze echt in verbinding kunnen gaan met hun kinderen. En dat voedt dan weer niet alleen die kinderen, maar ook henzelf. Want er is geen hartsverbinding met je kinderen mogelijk zonder verbinding te maken met jezelf.”

Hoe we onze papa’s kunnen helpen?

Niki: “Een beetje in lijn met wat Jan Van Bavel hierboven al zei is het belangrijk om vrouwen verder te ondersteunen in hun emancipatie op de arbeidsmarkt. Zo krijgen mannen op hun beurt de kans om zich te emanciperen in het vaderschap en in de opvoeding van hun kinderen.  Daarnaast moeten zorgberoepen en het ‘zorgen voor de kinderen’ in onze maatschappij dringend hoger gewaardeerd worden. Zolang we die voltijdse dagtaak immers ‘minder waard’ blijven vinden dan een betaalde job, is verandering moeilijk.”

“Door vrouwen te ondersteunen in hun emancipatie op de arbeidsmarkt, krijgen mannen op hun beurt de kans zich te emanciperen in het vaderschap” (Niki Vanhamel)

“Als je er even over nadenkt is het eigenlijk best wel raar dat we kinderen opvoeden nog altijd niet even hoog inschatten als gaan werken voor een werkgever: want wat is er nu belangrijker dan tijd en moeite investeren in de volgende generatie en dus in de toekomst van ons land en onze planeet? Om zowel mama’s als papa’s daar een gelijk aandeel in te geven, zouden we best ook het stelsel van geboorteverlof voor vaders en het moederschapsverlof gelijk trekken. Moest ik het voor het zeggen hebben en geld geen issue zijn, ik zou ouders een jaar de tijd geven om voor hun pasgeboren kind te zorgen. We zouden onze samenleving een grote dienst bewijzen.” MOEDERS ZETTEN DE POORT OPEN Daarnaast ziet Niki ook een kans weggelegd voor onze mama’s die als het ware de ‘poortwachters’ naar hun kinderen zijn: “Hoe meer een mama de poorten openstelt, hoe meer ruimte een vader krijgt om een relatie met zijn kinderen op te bouwen.” Daarbij speelt ook de omgeving een rol: “Het is belangrijk om vaders te betrekken bij de opvoeding door hen te beschouwen als een volwaardige opvoeder en hen ook effectief aan te spreken. Want in de praktijk richten onze samenleving en omgeving zich nog te vaak enkel tot de moeder wanneer het gaat om de zorg voor of het welzijn van het kind.”  PRE- EN PERINATALE SENISBILISERING KENNIS OVER DE VADER-ROL Tot slot benadrukt Niki het belang van een goede pre- en perinatale sensibilisering en begeleiding voor koppels: “Want het creëren van betrokkenheid en een hechte band met je kind begint al ver voor de geboorte bij de kinderwens en conceptie.

“In de periode van conceptie tot twee jaar wordt de basis gelegd voor de gezonde verdere ontwikkeling van je kind. Niet alleen moeders maar ook vaders spelen hier een belangrijke rol” (Niki Vanhamel)

Er is de laatste decennia zoveel baanbrekend onderzoek gedaan dat het belang aantoont van de eerste levensjaren van een kind: van conceptie tot de leeftijd van 2 jaar. Hoe we in die eerste 1000 dagen omgaan met ons kind is cruciaal en legt de basis voor een veilige hechting en een goede gezondheid, welzijn, weerbaarheid en gezonde relaties op latere leeftijd. Het spreekt voor zich dat hierin een belangrijke rol is weggelegd voor zowel de moeder als de vader. Helaas hebben deze nieuwe inzichten hun weg tot bij het grote publiek nog niet gevonden. Ik denk dat deze wetenschappelijk onderbouwde informatie vaders kan helpen en de kracht kan geven om een prominentere rol op te nemen in de zorg voor hun kind(eren), omdat ze zo tot het besef komen dat ook hun bijdrage een enorme impact heeft op het welzijn van hun kind.” OP NAAR EEN MEER VERBONDEN GENERATIE Niki: “Maar niet alleen vaders hebben belang bij het kennen van deze nieuwe inzichten. Ook de moeders, familie, vrienden en het hele netwerk van (ver)zorgers en mensen die in contact komen met kinderen zouden dit moeten weten. Zelfs de overheid heeft er baat bij, want goede informatie en begeleiding over de omgang met het kind in deze periode kan maatschappelijke problematieken doorbreken en werkt zo zelfs kostenbesparend op de langere termijn. Niets dan voordelen dus om proactief te gaan inzetten op de eerste levensjaren van onze kinderen. Zo voorkomen we dat we later massa’s geld moeten gaan pompen in (geestelijke) gezondheidszorg om volwassenen er weer bovenop te krijgen.”

Meer lezen over opvoeden en papa zijn:

• Vadercoach: “Ook papa’s worstelen met het ouderschap” 
• Intensive parenting: hoe opvoeden vroeger ‘een eitje’ was en nu haast onbegonnen werk
• Zwanger zijn: zo creëer je ook als papa al een bang met de baby 

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!